F. Liszt "Legenda o świętym Stanisławie" (oratorium)

sobota, 19 października, godz. 19:30
Kraków, Bazylika OO. Jezuitów, ul. Kopernika 26

W ramach obchodów XIII Dnia Papieskiego  Jan Paweł II – Papież dialogu.

Wykonawcy:
ŚW. STANISŁAW Marcin Wolak
MATKA ŚW. STANISŁAWA Jitka Fischerová
BOLESŁAW Gábor Géza
STARZEC Kőváry Csaba
RYCERZ Gaál Csaba
GŁOSY Z LUDU  Jana Dvoraková
Chór Żeński Budapesti Stúdió Kórus
Chór Męski „Honved”
Orkiestra Akademii Muzycznej w Krakowie
Strausz Kálmán dyrygent

Organizacja:
Towarzystwo Artystyczne Honvéd
Stowarzyszenie Budapesti Stúdió Kórus
Akademia Muzyczna w Krakowie

Partnerzy:
Klasztor OO. Paulinów Jasna Góra
Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie
Cracovia Andante

Z okazji Międzynarodowego Roku Franciszka Liszta, ogłoszonego z okazji 200. rocznicy urodzin kompozytora okazji węgierski Chór Męski Honvéd we współpracy z innymi węgierskimi partnerami postanowił zrekonstruować i zaprezentować w pełniejszej formie niedokończone dzieło Franciszka Liszta - oratorium pt. "Legenda o Świętym Stanisławie". Nieznane dotąd w szerszych kręgach oratorium o tematyce polskiej zostało zaprezentowane 26 czerwca 2011 r. w ramach oficjalnych obchodów Roku Liszta 2011 na Węgrzech w Kościele Cystersów pod wezwaniem św. Emeryka w Budapeszcie 26 czerwca br. podczas koncertu promującego płytę z nagraniem tej muzycznej osobliwości. Było to wydarzenie wyjątkowe ze względu na fakt, że oratorium to zostało zaprezentowane w bogatszej formie - węgierskie wykonanie tego dzieła pod dyrekcją Kálmána Strausza zostało uzupełnione o trzy fragmenty, w tym dwa polonezy, które zachowały się jedynie w zapisie fortepianowym i do tej pory nigdy nie były wykonywane z orkiestrą. Na szczególną uwagę zasługują interludia, oparte na melodiach dwóch najważniejszych polskich pieśni narodowych: hymnu narodowego "Jeszcze Polska nie zginęła" oraz pieśni "Boże coś Polskę", oraz wieńczący dzieło chór "Salve Polonia". Zaliczane do ostatnich opusów kompozytora, niedokończone oratorium "Legenda o Świętym Stanisławie" dotychczas było znane jedynie w wąskich kręgach badaczy twórczości Liszta. Dotąd jedyne nagranie tego utworu powstało w Stanach Zjednoczonych, nie zawiera ono jednak trzech wspomnianych części.
Z inicjatywy węgierskiej zrodził się zamysł ponownego wykonania tego dzieła w Polsce. Do udziału w realizacji tego przedsięwzięcia zaproszona została Orkiestra Akademii Muzycznej w Krakowie oraz soliści z Republiki Czech i z Polski. Dzieło Liszta wykonane zostanie tym razem dwukrotnie: 19 października 2013 r. w Bazylice OO. Jezuitów w Krakowie oraz 20 października w Bazylice Jasnogórskiej w Częstochowie. Wśród wykonawców tego monumentalnego, bo trwającego ponad 90 minut dzieła znajdują się: Chór żeński Budapest Studio, Chór Męski Honvéd, Orkiestra Akademii Muzycznej w Krakowie pod dyrekcją Kálmána Strausza oraz soliści z Czech i z Polski. Koncerty zorganizowane są dzięki środkom pozyskanym z Funduszu Wyszehradzkiego.
Ferenc Liszt do 1866 roku stworzył oratoria Legenda świętej Elżbiety i Chrystus. W 1869 roku powrócił do szkiców Legendy o świętym Stanisławie, utworu oratoryjnego o tematyce polskiej, nad którym z niewielkimi przerwami pracował aż do śmierci, nie zdołał go jednak ukończyć. Oparte na historii polskiego biskupa męczennika z XI wieku oratorium Legenda o świętym Stanisławie stanowi wyraz szacunku dla polskiego pochodzenia księżnej Carolyne von Sayn-Wittgenstein, która od 1847 roku odgrywała ważną rolę w życiu kompozytora.
W 1869 roku kompozytor zwrócił się najpierw do polskiego pisarza Lucjana Siemieńskiego z prośbą o napisanie libretta na temat życia i męczeńskiej śmierci świętego Stanisława. Planował skomponowanie dwóch następnych oratoriów i rozbudowanie Legendy w trylogię. Jedno z oratoriów przedstawiać miało męczeństwo świętego Stanisława, drugie zaś żywot pierwszego króla węgierskiego, świętego Stefana.
Patron Polski, święty Stanisław w 1072 roku został przez papieża Aleksandra II mianowany biskupem Krakowa na prośbę króla Bolesława zwanego Śmiałym. Biskup Stanisław wielokrotnie piętnował króla za publiczne sianie zgorszenia. W odwecie król na podstawie fałszywych zeznań oskarżył biskupa, ale Bóg w cudowny sposób uchronił go przed bezpodstawnymi zarzutami. Ponieważ napomnienia biskupa w dalszym ciągu pozostawały bez skutku, rzucił na króla klątwę. Rozgniewany Bolesław kazał zabić Stanisława; stało się to na stopniach ołtarza w kościele świętego Michała, podczas sprawowania przezeń mszy. Ponieważ uznano go za zdrajcę stanu, ciało jego poćwiartowano, odrąbano ręce i nogi, które jednak po trzech dniach w cudowny sposób znów zrosły się z ciałem.
Między powstaniem pierwszej i ostatniej sceny Legendy o świętym Stanisławie upłynęło 17 lat. Poszczególne partie wyraźnie ukazują przemiany stylu, jakie w tym okresie zaszły w twórczości Liszta. Było to najbardziej monumentalne dzieło, nad jakim pracował w ciągu ostatnich dwudziestu lat swego życia, i pomimo, że pozostało niedokończone, ukazuje najpełniej zmiany języka muzycznego i narracji na drodze, jaką przeszedł kompozytor, od syntezy modalno-chromatycznej do przeczucia muzyki przyszłości, wyrażonego suchymi dysonansami w krótszych utworach późnego okresu.