Trzęsienie ziemi w sercach i w muzyce

W Wielką Środę wszyscy obecni w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej byli świadkami wyjątkowego wydarzenia, jakim była światowa premiera opery sakralnej Il terremoto Antonia Draghiego.
Wyjątkowy jest już sam gatunek, w jakim utrzymane jest to unikatowe dzieło, będący skrzyżowaniem oratorium i opery, czyli sepolcro, co w języku włoskim oznacza dosłownie „grobowiec”. Ta półsceniczna forma narodziła się w ostatnich dziesięcioleciach XVII wieku na dworze Leopolda I w Wiedniu, który był już owych czasach istotnym europejskim ośrodkiem muzycznym, i który ściągał wielu wybitnych kompozytorów włoskich takich jak Antonio Caldara czy właśnie Antonio Draghi. Tematem wykonywanych w Wielki Wtorek i Wielki Piątek sepolcri była śmierć Chrystusa, a wyjątkowości dodawała sceniczna oprawa, którą stanowiły w kościele krzyż i grób Chrystusa.
Urodzony w Rimini około roku 1634 Draghi przybył do Wiednia jako dwudziestoparoletni kompozytor, by już kilka lat później otrzymać tytuł nadwornego kapelmistrza. W mieście przebywał aż do śmierci w 1700 roku. Jego Il terremoto, rappresentazione sacra al Santissimo Sepolcro di Cristo (Święte przedstawienie dla Najświętszego Grobu Chrystusowego) zostało wykonane w Wielkim Tygodniu 1682 roku.
Akcja niewystawianego od tamtego czasu dzieła skupia się wokół trzęsienia ziemi –które, jak podaje Ewangelia wg św. Mateusza, miało miejsce w chwili śmierci Chrystusa - zostało zaprezentowane współcześnie po raz pierwszy właśnie podczas krakowskiego koncertu przez połączone siły francuskich i polskich wykonawców. Jedną z najciekawszych polskich orkiestr barokowych, poznańską Arte dei Suonatori, zasiloną muzykami zespołu dyrektora-rezydenta tegorocznej odsłony Festiwalu, znakomitego Le Poème Harmonique, poprowadził Vincent Dumestre. Solistami byli Léa Trommenschlager (Błogosławiona Dziewica), Claire Lefilliâtre (Magdalena), Jeffrey Thompson (Święty Jan), Dominique Visse (Skryba), Emmanuel Vistorky (Faryzeusz), Victor Sicard (Centurion), Anna Zawisza (Światło Wiary) oraz Helena Poczykowska (Światło Nauki), doskonale uzupełniał ich złożony z polskich śpiewaków chór, puentujący węzłowe punkty akcji. Zaczerpniętą z Ewangelii historię męki Pańskiej sugestywnie przedstawiała urodzona w Warszawie, a tworząca we Francji aktorka Alexandra Rübner. Szczególnie pięknie brzmiały sopranistki: wiarygodnie oddająca ból po stracie Chrystusa Léa Trommenschlager jako Maria oraz przedstawiająca ludzkie grzechy Claire Lefilliâtre jako Maria Magdalena. Świetnie aktorsko wypadła też para, jaką stworzyli obdarzony talentem komicznym słynny francuski kontratenor Dominique Visse oraz bas Emmanuel Vistorky. Interesujący i dający wiele do myślenia był również filozoficzno-eschatologiczny dialog między Światłem Nauki – w tej roli śpiewająca altem Helena Poczykowska oraz Światłem Nauki, które kreowała sopranistka Anna Zawisza. Muzyczną warstwę dramatu znakomicie zilustrowaną przez Draghiego, jak choćby tremolo smyczków ilustrujące najbardziej dramatyczne momenty libretta, świetnie oddał zespół instrumentalny. W misterium scenicznym, jakie obserwowaliśmy przed ołtarzem kościoła św. Katarzyny, istotne były wszelkie niuanse, w tym gra świateł, półcienie, gesty i mimika solistów. Pozwoliło to wsłuchać się głębiej w pełną niuansów muzykę Draghiego, ale i pomyśleć o przesłaniu jakie niesie ze sobą Il terremoto, czego wyrazem są ostatnie słowa finałowego madrygału: „Skoro ziemia się za trzęsła na widok śmierci Boga, drżyj tym bardziej ty, człowiecze, bo z ziemi uczyniony jesteś!”
Na zakończenie tych wielkośrodowych muzyczno-duchowych przeżyć, w pobliskiej Bazylice Bożego Ciała odbył się drugi koncert z cyklu Tenebrae, stanowiącego prezentację Ciemnych Jutrzni (Leçons de Ténèbres) do tekstów zaczerpniętych z Lamentacji Jeremiasza, wykonywanych podczas wielotygodniowych nocnych muzycznych nabożeństw. Przy świetle świec, wystąpili: trio Le Taylor Consort kierowane od klawesynu i organów przez Justina Taylora, trzyosobowy żeński Ensemble Athénaïs oraz wspaniała francuska mezzosopranistka Eva Zaïcik. Tym razem słuchaliśmy medytacyjnych lekcji Jeana-Baptiste’a Gouffeta oraz Guillaume’a-Gabriela Niversa. Zgodnie z założeniem cyklu, na zakończenie Ciemnych Jutrzni, zabrzmiało muzyczne opracowanie psalmu pokutnego Miserere mei Deus autorstwa Sebastiena de Brossarda. Po każdej cząstce tego dzieła, gasła kolejna świeca, aż nastała całkowita ciemność…

Przedstawiamy filmowe podsumowanie drugiego dnia Festiwalu Misteria Paschalia. 

14. edycja Festiwalu Misteria Paschalia potrwa do 17 kwietnia 2017 roku. Organizatorami wydarzenia są Miasto Kraków i Krakowskie Biuro Festiwalowe. Współorganizatorem jest Program 2 Polskiego Radia. Medialnym partnerem strategicznym Festiwalu jest francuska telewizja Mezzo.
Festiwal Misteria Paschalia to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i najważniejszych europejskich festiwali poświęconych muzyce renesansu i baroku. Zasłużył na to miano konsekwentnie budowanym wizerunkiem, spójną ideą oraz wysmakowanym programem. Prezentuje niepowtarzalny repertuar, w tym przedsięwzięcia nowe lub przygotowane specjalnie na festiwal. Formuła opiera się na prezentacji starannie wyselekcjonowanej muzyki związanej z Wielkim Tygodniem i Wielkanocą, wykonywanej przez uznanych mistrzów i wybitnych interpretatorów muzyki dawnej. W ciągu trzynastu lat powstała marka, która przyciąga melomanów z całego kraju i jednocześnie promuje Kraków jako miasto, w którym odbywają się wydarzenia kulturalne na najwyższym światowym poziomie. W tym roku festiwal rozpocznie się 10 kwietnia i potrwa tydzień (do 17 kwietnia). Więcej o Festiwalu: www.misteriapaschalia.com
Festiwal dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Misteria Paschalia ze wsparciem finansowym Instytutów Francuskich

Kraków – Światowe Miasto Festiwali 2016


 
fot. Wojciech Wandzel