Pieśni F.Chopina

PIEŚNI FRYDERYKA CHOPINA

Pieśni w twórczości Chopina nie zajmują zbyt ważnej pozycji, stanowią raczej jej margines. Często powstawały podczas spotkań towarzyskich, kiedy to kompozytor improwizował na poczekaniu różne utwory. Niejednokrotnie wpisywane były do sztambuchów dam między innymi Emilii Elsner, Marii Wodzińskiej i Delfiny Potockiej. Utwory te nie prezentują takich środków kompozytorskich jakich F. Chopin użył w utworach fortepianowych, toteż sam niezbyt wysoko je cenił. Nie przeszły one bowiem przez jego artystyczną selekcję. Nie przygotował ich do druku, chociaż pod koniec życia nosił się prawdopodobnie z takim zamiarem. Po śmierci kompozytora zostały zebrane przez Juliana Fontanę i wydane za zgodą rodziny w 1859 r. Zainteresowano się nimi dopiero w drugiej połowie XX w. włączając do repertuaru wokalnego. Pierwsze pieśni pochodzą z lat 1829 do 1831. W tym czasie kompozytor spotykał się z młodymi artystami, entuzjastami nowej sztuki i ideologii romantycznej zbuntowanymi przeciwko ideałom poprzedniej epoki. Wśród nich byli między innymi Stefan Witwicki, Bohdan Zaleski, Seweryn Goszczyński, Edward Odyniec. Ci młodzi twórcy entuzjazmowali się ideami wolnościowymi, a także poszukiwali nowych poetyckich środków wyrazu. W roku 1830 ukazał się drukiem zbiór wierszy S. Witwickiego zatytułowany „Piosnki sielskie”. Poeta idąc za wskazaniem A. Mickiewicza, aby nową poezję polską oprzeć na wzorach „pieśni gminnej”, dokonał w nich własnej stylizacji poezji ludowej. Ich styl jest prosty i bezpretensjonalny, nie pozbawiony jednak pewnego wdzięku i autentyczności. „Piosnki sielskie” wraz z ich estetyką przypadły Chopinowi do gustu tak, że zaczął komponować i improwizować do nich odpowiednią muzykę , nieskomplikowaną, nawiązującą do korzeni ludowych. Utwory te nie mieściły się jednak w jego ambicjach twórczych i bogatej wyobraźni artystycznej, więc podchodził do nich niezbyt serio. Komponował je spontanicznie dla przyjemności własnej oraz przyjaciół, często w sytuacjach towarzyskich pod wpływem chwilowego nastroju, przeczytawszy lub usłyszawszy tekst poetycki. Na poczekaniu improwizował melodię i akompaniament. Czasami zapisywał swoje pomysły dodając fortepianowy wstęp i zakończenie. Teksty te kopiowane były przez znajomych, pieśni więc rozpowszechniły się szybko w Warszawie zyskując duże powodzenie. Wykonywano je w wielu domach mieszczańskich, choć nie zawsze wiedziano kto jest autorem muzyki. Niektóre z pieśni do słów S. Witwickiego mają prosty piosenkowy charakter. Niejednokrotnie kompozytor wykorzystywał w nich materiały folklorystyczne. Melodie łatwo wpadają w ucho i utrwalają się w pamięci. Są wśród nich utwory pogodne, wesołe a także nostalgiczne oparte na tekstach pełnych dramatyzmu i bólu. Akompaniament fortepianowy w pieśniach jest raczej oszczędny, akordowy. We wstępie i na końcu utworu partia fortepianu jest bardziej rozbudowana i potraktowana solowo. Jedną z najbardziej popularnych pieśni F. Chopina jest „Życzenie” znana także pt. „Gdybym ja była słoneczkiem na niebie”. Za życia kompozytora była bardzo popularna w Warszawie. Weszła do śpiewników szkolnych jako przykład twórczości wokalnej Chopina. Kompozytor nie pozostawił określenia tempa utworu. Charakter pieśni jest mazurkowo – walcowy. Spośród pieśni do słów S. Witwickiego na szczególną uwagę zasługuje „Wojak”. Pieśń powstała w 1830 r. w czasie, gdy trwały tajne przygotowania do powstania listopadowego . Słowa pieśni pełne patriotyzmu i heroicznego patosu odzwierciedlają atmosferę tamtych dni. Zastosował w niej kompozytor wyraziste środki artykulacyjne, duże kontrasty dynamiczne, a także rozbudował partię fortepianową noszącą cechy ilustracyjności. Pojawiają się tu dźwięki naśladujące fanfary, przynoszące skojarzenia z pieśnią F. Schuberta pt. „ Die Post”. Motoryczny ruch ósemkowy oparty na rozłożonych akordach odzwierciadla galopującego konia. Tego samego roku F. Chopin opracował po raz kolejny pieśń do słów A. Mickiewicza pt. „Precz z moich oczu”. Pierwotna wersja pieśni powstała trzy lata wcześniej. Utwór zbudowany jest z dwóch odcinków A i B, z których B jest repetowany. Odcinek A utrzymany jest w tempie wolnym – Larghetto w metrum . Nosi on cechy recitativu. Rozpoczyna fortepian 4 taktowym ekspresyjnym wstępem. Następnie pojawia się głos wokalny wspomagany harmonicznie i dynamicznie przez fortepian. Występują tutaj liczne kontrasty dynamiczne na małych odcinkach 2 taktowych. Odcinek B utrzymany jest w tempie szybszym – Andantino w metrum . Melodia jest płynnie prowadzona przez głos, wspomagana akompaniamentem fortepianowym. Podczas pobytu w Wiedniu 1831 r. Fr. Chopin powrócił do zbioru poezji S. Witwickiego i skomponował jeszcze dwie pieśni. Oddalony od kraju, osamotniony, przejęty upadkiem powstania i przelewem krwi w Polsce, nękany stanami depresji wybrał tragiczne w wyrazie wiersze związane z tematyką śmierci: „Smutna rzeka” i „Narzeczony”. „Smutna rzeka” to utwór, który rozpoczyna fortepian dwunastotaktowym wstępem wprowadzającym nostalgiczny nastrój. Po nim pojawia się głos wokalny a akompaniament ogranicza się do akordów pionowych lub rozłożonych. Harmonia uwypukla tu przejmujący tekst. Na zakończenie w partii fortepianu zawarty został materiał wstępu jako rodzaj literackiego komentarza. W Wiedniu powstała jeszcze jedna pieśń, o której kompozytor prawdopodobnie myślał wcześniej, w Warszawie. Tekst znalazł w przedmowie do „Piosnek sielskich” gdzie umieszczony był litewski tekst zaczerpnięty z legendy ludowej, a przetłumaczony na język polski przez Ludwika Osińskiego. Zaowocowało to skomponowaniem utworu pt. „Piosnka litewska”. Pieśń ta niezwykle bogata pod względem rytmicznym i harmonicznym wykazuje cechy pieśni przekomponowanej. Pieśń pt. „Pierścień” do słów S. Witwickiego powstała w 1836 r. w Dreźnie zapewne na prośbę Marii Wodzińskiej i wpisana została do jej albumu. Tekst wyrażający skargę wiernego od lat, a w efekcie końcowym odtrąconego konkurenta ujął F. Chopin w ramy kujawiaka w stylu dworkowego folkloru. Do tekstu Witwickiego skomponował także pieśń pt. „Wiosna” w 1838 r. Jest to najskromniejsza miniatura wokalna Chopina. Prosta melodia oparta na śpiewie ludowym powtarza się kilkakrotnie. Do słów Bohdana Zaleskiego skomponował kompozytor cztery pieśni: „Śliczny chłopiec”, „Dwojaki koniec”, „Nie ma czego trzeba”, „Dumka”. Są one mniej urokliwe od pieśni napisanych do tekstów Witwickiego, bardziej konwencjonalne melodycznie i mniej bogate pod względem harmonicznym. Do tekstów A. Mickiewicza powstały dwie pieśni Chopina – wspomniana już wcześniej „Precz z moich oczu” oraz „Moja pieszczotka”. Ta ostatnia napisana prawdopodobnie pod wpływem uczuć do Marii Wodzińskiej należy do najbardziej udanych utworów chopinowskiej liryki. Oprócz wymienionych F. Chopin jest autorem jeszcze dwóch pieśni: „Leci liście z drzewa” do tekstu Wincentego Pola oraz „Melodii” do tekstu Zygmunta Krasińskiego. 3 maja 1836 r. Wielka Emigracja w Paryżu świętowała rocznicę Konstytucji 3 Maja. Uroczystościom patriotycznym towarzyszyła poezja Wincentego Pola związana z powstaniem listopadowym oraz muzyka F. Chopina. Na tę okazję kompozytor napisał 10 pieśni, z których zachowała się tylko jedna przepisana i przechowana przez J. Fontanę, opatrzona datą „3 maja 1836 Leci liście z drzewa do wiersza Śpiew z mogiły”. W wyrazie pieśni dominuje nastrój posępny i przygnębiający. Ostatnia, najbardziej przejmująca pod względem wyrazowym pieśń „Melodia” powstała w ostatnim okresie twórczości Chopina w roku 1847. Oparta jest na tekście o motywie biblijnym nawiązującym do sytuacji całej Wielkiej Emigracji pragnącej powrócić do wolnej ojczyzny. Z gór, gdzie dźwigali strasznych krzyżów brzemię, Widzieli zdala obiecaną ziemię. Widzieli światło niebieskich promieni, Ku którym w dole ciągnęło ich plemię A sami do tych nie wejdą przestrzeni! Do godów życia nigdy nie zasiędą, I nawet, nawet może zapomnieni będą. Pesymistyczny ton tego wiersza musiał do głębi przejąć Chopina tym bardziej, że kompozytor miał już świadomość zbliżającej się śmierci i tego, że powrotu do kraju nie doczeka. Utwór ten jest całkiem inny niż powstałe wcześniej. Nie ma tu prostej, wpadającej w ucho melodii. Śpiew solowy opiera się na oszczędnie rozmieszczonych akordach, stanowiących podporę harmoniczną i przypomina fragment dramatu muzycznego. Dają tu znać o sobie nowatorskie pomysły Chopina w dziedzinie harmonii. Partia fortepianowa ma doniosłe znaczenie w tworzeniu odpowiedniego nastroju i eksponowaniu tekstu. Pojawiają się bardzo interesujące barwy wspomagane dynamiką. Wszystko to wpływa na walory kolorystyczne utworu. J. Fontana wyraził się o tej pieśni następująco „w tej muzyce Chopin podniósł się na wysokość samego siebie, stał się znów przerażającym jak to robił niekiedy w utworach swoich na fortepian”. Pieśni Chopina niełatwe do interpretacji, mimo że nie mają dużego znaczenia w porównaniu z twórczością fortepianową, czy kameralną, są pełne uroku i znalazły wielu znakomitych interpretatorów. Weszły do repertuaru wokalnego wielu artystów. Charakter pieśni jest bardzo zróżnicowany. Mamy do czynienia między innymi z utworami o treści pogodnej, wesołej nawiązującymi do korzeni ludowych („Życzenie”, „Poseł”). Zadaniem pianisty jest podkreślenie tanecznego charakteru utworu, wydobycie i uwypuklenie pewnych zwrotów retorycznych, przekazanie nastroju lekkości i pogody. W pieśniach takich jak „Smutna rzeka”, „Nie ma czego trzeba”, czy „Melodia” dominuje z kolei klimat tragizmu spowodowany poczuciem osamotnienia kompozytora przebywającego na emigracji, przejętego sytuacją polityczną Polski. Fortepian jest tu elementem wspierającym i uzupełniającym głos wokalny, a jego zadanie polega na podkreśleniu za pomocą odpowiednich zwrotów harmonicznych nastroju przygnębienia i pesymizmu. Ważne jest zwrócenie uwagi na efekty kolorystyczne. Partia fortepianu w pieśniach Fryderyka Chopina nie jest zbyt rozbudowana. Ważnymi składnikami są wstęp i zakończenie, w których pianista powinien stworzyć odpowiedni nastrój utworu. Ważne są także efekty związane z barwą oraz sposób frazowania wykazujący wpływy włoskiego „Bell canto”. W pieśni pt. „Wojak” stosuje kompozytor figuracje ósemkowe na rozłożonych akordach w bardzo szybkim tempie wymagające dużej biegłości technicznej. Dźwięki naśladujące odgłos fanfary występujące w partii prawej ręki są wyzwaniem dla niejednego pianisty. Chopin w pieśnach daje możliwość wykazania się dużą fantazją, muzykalnością i biegłością techniczną, która jest u kompozytora zazwyczaj podporządkowana wyrazowi muzycznemu.

ad. Agata Adamczyk
Uniwersytet Śląski
Instytut Muzyki

Powiązane Video Wszystkie video

BALTIC NEOPOLIS ORCHESTRA - SINFONIETTA parts I-IV
Piotr Ko?cik - Chopin Liszt - CD Promo Video
Le Blakk - The Blakk SWAN
JIMEK - Crux

Instrumenty i sprzęt muzyczny

AN Drodowski Mirosaw ″Wielcy kompozytorzy polscy w drodze do wolnoci″ ksika
PWM Chopin Fryderyk - Najatwiejszy Chopin na fortepian
AN Drodowski Mirosaw ″Fryderyk Chopin na 2 gitary″ ksika
AN Drodowski Mirosaw - Fryderyk Chopin na gitar - ksika

Kontakt


Maria Łakomik
Materiały prasowe, patronaty, treści. Filip Łakomik
Sprawy techniczne, integracje. Prześlij artykuł o muzyce
Można bezpłatnie nadsyłać dowolne materiały (tekst/grafika/video) związane z muzyką klasyczną, które Waszym zdaniem powinny znaleźć się w serwisie.

Partnerzy

Księgarnia Alenuty.pl
Sprzedaż nut i książek.
  • księgarnia muzyczna

Sklep Muzyczny.pl
Instrumenty muzyczne.
  • sklep muzyczny
kultura w sieci

Copyright © 2011-2024 CameralMusic.pl