Dyrygent
Szymon Bywalec
Wykonawcy
Orkiestra Muzyki Nowej
Jakob Kullberg – wiolonczela
Program
Witold Lutosławski
Gry weneckie
Kaija Saariaho
Koncert wiolonczelowy Notes on Light
Steve Reich
City Life
Uwertura – koncert solowy – symfonia. Chyba każdy meloman przynajmniej raz wziął udział w tak skomponowanym wieczorze, choć nie wszyscy wiedzą pewnie, że zawdzięczają to Felixowi Mendelssohnowi-Bartholdy’emu. Ten prosty wzór opatentował w 1835 roku, gdy objął kierownictwo orkiestry lipskiego Gewandhausu, a dzięki jego sławie model wkrótce przyjął się w całej Europie. Czy pozostaje on jednak skuteczny także dziś – po aforyzmach Antona Weberna, sześciogodzinnym kwartecie smyczkowym Mortona Feldmana i nieskończonych instalacjach dźwiękowych Zygmunta Krauzego?
Historia pokazuje, że istnieją formy, które dobrze przyjmują treści i funkcje typowe dla bardzo różnych epok, a tym samym świetnie znoszą próbę czasu. Choćby powieść literacka, znana tak naprawdę już w starożytnym Rzymie, albo… współczesny sposób na wiązanie butów, opatentowany pięć lat po „koncercie mendelssohnowskim”. A że dwaj bohaterowie i jedna bohaterka naszego koncertu – Lutosławski, Reich i Saariaho – lubili prowadzić muzyczne poszukiwania na fundamencie sprawdzonych rozwiązań, raczej nie obraziliby się na taką próbę uklasycznienia ich twórczości.
Zacznijmy więc od uwertury, która jednak – zamiast charakterystycznych dla gatunku zdecydowania i klarowności – wniesie odrobinę niepewności i rozchwiania, typowych dla dojrzałego Lutosławskiego. Po Grach weneckich czas na Koncert wiolonczelowy Notes on Light Saariaho, czyli majstersztyk muzycznego dialogowania, tyle że osadzony raczej w sferach malarstwa i poezji niż dramatu. I wreszcie Reichowska symfonia wielkiego miasta, godząca mechaniczne rytmy i nerwowe hałasy Nowego Jorku z melodiami i harmoniami, które często pamiętają jeszcze młodość Strawińskiego.
Ciekawe, czy nasz klasyczny koncert spodobałby się Mendelssohnowi…
Michał Mendyk
Śmiało można by podsumować program tego koncertu popularnym sloganem „The Greatest Hits (of the 20th Century)”, bowiem wszystkie prezentowane arcydzieła wywarły olbrzymi wpływ na muzykę XX, a nawet XXI wieku.
Gry weneckie Witolda Lutosławskiego zapoczątkowały w jego muzyce przełomowy okres wyróżniający się użyciem nowej techniki kompozytorskiej, tzw. aleatoryzmu kontrolowanego. Inspiracją dla Lutosławskiego był wysłuchany w radio Koncert fortepianowy Johna Cage’a, któremu też polski twórca wysłał później w dowód wdzięczności rękopis swojego utworu. Gry weneckie uzyskały główną rekomendację podczas Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów w Paryżu w 1962 roku, a według Andrzeja Chłopeckiego były najbardziej awangardową i nowatorską partyturą Lutosławskiego.
Kaija Saariaho była niewątpliwie jedną z największych, jeśli nie największą postacią kompozytorska przełomu XX i XXI stulecia.
W ankiecie kompozytorskiej przeprowadzonej w 2019 roku przez BBC Music Magazine, została uznana za największą żyjącą kompozytorkę, a w 2021 roku, „The New York Times" ogłosił ją kompozytorką roku.
Zmarła w Paryżu w czerwcu 2023 roku.
Solista jest nie zawsze jedynie przewodnikiem i bohaterem utworu Notes on Light (Nuty o świetle). Musi on często bronić swoich praw, walczyć, przewodzić, współpracować, a czasem podporządkowywać się orkiestrze. Wszystko to sprawia, że dzieło przypomina pełną wrażeń podróż, która może zaprowadzić nas do samego serca światła.
Na ostatniej stronie partytury Saariaho zamieściła cytat z poematu T.S. Eliota The Waste Land (Ziemia Jałowa):
... I could notSpeak, and my eyes failed, I was neitherLiving nor dead, and I knew nothing,Looking into the heart of light, the silence.
... nie mogłemMówić, a moje oczy zawiodły, nie byłemAni żywy, ani martwy, i nie wiedziałem nic,Patrząc w serce światła, ciszy.[tłum. własne]
W skład zespołu wykonawczego City Life Steve’a Reicha obok tradycyjnych instrumentów wchodzą dwa cyfrowe samplery, które odtwarzają szeroką gamę dźwięków i próbek mowy nagranych głównie przez samego kompozytora w jego rodzinnym Nowym Jorku i okolicach. Użycie samplerów nawiązuje do idei wykorzystywania w muzyce dźwięków dnia codziennego, której przykłady możemy znaleźć – jeżeli chodzi o tradycję muzyki klasycznej – chociażby u George’a Gershwina (klakson taksówki w Amerykaninie w Paryżu) czy Edgara Varèse’a (syreny alarmowe). Dźwięki tego typu są też szeroko wykorzystywane w innych gatunkach muzycznych, takich jak rock and roll czy rap. Próbki prezentowane przez samplery w City Life zawierają fragmenty zdań i dialogów, a także inne dźwięki typowe dla ruchliwego miasta: klaksony samochodowe, trzaskanie drzwiami, hamulce pneumatyczne, dzwonki metra, kafary, alarmy samochodowe, syreny okrętowe, syreny alarmowe, a także bicie serca. Ostatnia część wykorzystuje fragmenty wewnętrznej komunikacji krótkofalowej nowojorskiej straży pożarnej zarejestrowane podczas zamachu bombowego na World Trade Center w 1993 roku.
Szymon Bywalec
Czas trwania koncertu: ok. 80 minut
*******
Bezpieczne zakupy w Bilety24. W przypadku odwołania wydarzenia, gwarantujemy automatyczny zwrot środków potwierdzony komunikatem wysyłanym na adres e-mail, podany podczas zakupu.
Szczegóły wydarzenia » Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia z siedzibą w Katowicach, Plac Wojciecha Kilara 1, 40-202 KatowiceCopyright © 2011-2025 CameralMusic.pl
Koncert Orkiestry Muzyki Nowej w NOSPR w Katowicach to wyjątkowe wydarzenie, podczas którego zostaną zaprezentowane arcydzieła XX i XXI wieku. Program obejmuje utwory takich kompozytorów jak Lutosławski, Saariaho i Reich, którzy eksperymentowali z formą muzyczną, wprowadzając nowe techniki kompozytorskie. Każdy z prezentowanych utworów ma swoją unikalną historię i inspiracje, co sprawia, że koncert jest niezwykle interesujący zarówno dla melomanów, jak i osób szukających nowych doświadczeń muzycznych.