Opera sakralna „Mojżesz” Antona Rubinsteina

Nieczęsto publiczność ma okazję być świadkiem współczesnego prawykonania kompozycji wybitnego twórcy pochodzącej sprzed ponad stulecia. Już w październiku takie właśnie sensacyjne wydarzenie będzie mieć miejsce w Warszawie! Dzięki staraniom Maestro Michaiła Jurowskiego, rosyjskiego kapelmistrza o wielkiej międzynarodowej renomie, pierwszego dyrygenta gościnnego Polskiej Orkiestry Sinfonia Iuventus, udało się odnaleźć zapomnianą partyturę, opracować ją i przygotować wykonanie opery sakralnej „Mojżesz” Antona Rubinsteina (1829–1894). Wraz z bratem Mikołajem należał on do najbardziej prominentnych postaci rosyjskiej i międzynarodowej sceny muzycznej XIX wieku. Ceniony pianista, dyrygent i pedagog (m.in. założyciel konserwatorium w Petersburgu, gdzie do jego uczniów należał Piotr Czajkowski) był również płodnym i bardzo w swoich czasach popularnym kompozytorem. Wysoko ceniono jego koncerty fortepianowe (zwłaszcza „Czwarty”), był też autorem wielu oper. Szczególną i trwałą – głównie w ojczystej Rosji – popularność zdobył „Demon” według Lermontowa (1871). Ten obszar jego działalności popadł jednak szybko w niezasłużone zapomnienie. Szczególnie ciekawy jest cykl oper biblijnych Rubinsteina (do niemieckich librett, ale wystawiano je też w tłumaczeniach), podejmujących wątki ze Starego i Nowego Testamentu. Należą do nich „Die Maccabäer”, „Christus”, „Sulamith”, „Thurm zu Babel” oraz „Moses”. Był to wyraz pewnej mody, jaka nastała w krajach niemieckojęzycznych tego okresu, a którą tłumaczyć można m.in. renesansem na tym obszarze wspaniałego cyklu oratoriów Georga Friedricha Händla, także korzystających głównie ze starotestamentowych fabuł. Wtedy właśnie przygotowywano ich pomnikową edycję i stosunkowo często wykonywano, ku powszechnemu entuzjazmowi słuchaczy. „Mojżesz” powstawał w latach 1885–1891 do libretta Salomona Hermanna Mosenthala. Ten ceniony austriacki dramaturg jest dziś pamiętany przede wszystkim jako librecista komicznej opery „Wesołe kumoszki z Windsoru” Ottona Nicolaia na kanwie Szekspira. Sukces tego dzieła opromienił sławą także autora słów. Współpracował on także z Rubinsteinem (w tym przy jednej z oper biblijnych – „Die Maccabäer”, 1874, bardzo popularnej w Rosji i Niemczech), lecz „Mojżesz” powstawał już po śmierci pisarza. Opowiada w ośmiu sugestywnych obrazach całą historię proroka, wykorzystując ogromny aparat wykonawczy: aż 20 partii solowych, chór, wielka orkiestra. Utrzymane w ekspresyjnym, neoromantycznym stylu, zawiera wiele wspaniałych arii i ansambli, zwłaszcza zaś – olśniewających scen zbiorowych z chórami ilustrujących pełne dramatyzmu epizody opisane w biblijnym Pięcioksięgu. Dzieło nigdy nie zostało publicznie wykonane w całości na scenie. Przygotowano jego wystawienie w Pradze w roku 1892; spektakle jednak odwołano (podawane są różne powody). Wspominane w literaturze wykonanie w Rydze dotyczyło najpewniej tylko fragmentów „Mojżesza”. Moda na opery sakralne już wówczas przemijała, a śmierć autora, niedługo po skomponowaniu dzieła (należącego do jego ostatnich) okryła większość jego utworów zapomnieniem.

Mojżesz: Stanisław Kuflyuk (baryton)

Miriam, jej córka: Chen Reiss (sopran)

Nadzorca: Marek Kalbus (bas)

Głos Boga: Torsten Kerl (tenor)

Korach: Tomasz Kuk (tenor)

Jozue: Mikołaj Adamczak (tenor)

Balak, król Moabitów: Marek Kalbus (bas)

Chur: Maciej Kasperek (alt)

Narrator: Jerzy Trela (recytacja) 

Chór Filharmonii Narodowej

Bartosz Michałowski – dyrektor chóru

Chór Dziecięcy Artos

Danuta Chmurska – dyrektor chóru

Polska Orkiestra Sinfonia Iuventus

Michaił Jurowski – dyrygent

 

Anton Rubinstein „Mojżesz” op. 112

 

Współpraca redakcyjna: RMF Classic