11. ŚWIĘTO NIEMEGO KINA - PROGRAM

11. ŚWIĘTO NIEMEGO KINA
10-13 kwietnia 2014

Wschód słońca
(Sunrise: A Song of Two Humans) 90 min., USA 1927
reż.: Friedrich Wilhelm Murnau; scen.: Carl Mayer; zdj.: Charles Rosher, Karl Struss; wyk.: George O’Brien, Janet Gaynor, Margaret Livingston, Bodil Rosing, J. Farrell MacDonald

Zrealizowany w Hollywood „Wschód słońca” to jeden z najważniejszych filmów okresu kina niemego. Głównym bohaterem jest farmer, który został uwiedziony przez przybyłą z miasta kobietę. Pod wpływem przebiegłej kochanki mężczyzna postanawia zamordować swoją żonę. W celu upozorowania wypadku zabiera ją na przejażdżkę łodzią po jeziorze. Ostatecznie zmienia zdanie, jednak żona, świadoma losu, który miał ją spotkać, ucieka do miasta. Trapiony wyrzutami sumienia mąż chce odnaleźć kobietę i prosić o przebaczenie. Między małżonkami dochodzi do pojednania. W trakcie wspólnego powrotu do domu, na jeziorze rozpętuje się burza i łódź, którą płyną zostaje zatopiona. Los im jednak sprzyja i oboje cało wychodzą z opresji. Scenariusz filmu napisał Carl Mayer, z którym reżyser współpracował wcześniej przy słynnym „Portierze z hotelu Atlantic”. Film, którego akcja rozgrywa się głównie w plenerze, nakręcony został w profesjonalnie wyposażonym studiu. Zrealizowany z pasją obraz zawdzięcza swój sukces starannej scenografii, umiejętnemu operowaniu światłem i dynamicznym jazdom kamery. Film został uhonorowany trzema Oscarami – dla Janet Gaynor za główną rolę żeńską, za najlepsze zdjęcia oraz za najlepszą produkcję artystyczną.

Muzyka: Orkiestra Symfoniczna im. Karola Namysłowskiego w Zamościu pod batutą Rafała Rozmusa

Rafał Rozmus – absolwent Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. K. Lipińskiego w Lublinie w klasie skrzypiec. Z wyróżnieniem ukończył studia w Instytucie Muzyki UMCS w Lublinie, gdzie pracuje od 2005 roku, obecnie na stanowisku adiunkta w Zakładzie Teorii Muzyki. W 2012 roku uzyskał stopień naukowy doktora w dziedzinie muzykologii. W zakresie kompozycji, aranżacji i instrumentacji kształcił się pod kierunkiem Andrzeja Nikodemowicza i Kazimierza Górskiego, w zakresie dyrygentury w klasie Zofii Bernatowicz.

Jego dorobek artystyczny to – jak dotąd – ponad dwieście kompozycji, obejmujących zarówno utwory autonomiczne (m.in. dwie symfonie, „Laudate Dominum”, „Chodzony na 13 instrumentów”, „Introdukcja i polonez per cello”, „ Suita kolędowa”, „Gorzkie Żale”, „Constructio I-III”, „Pasja wg św. Łukasza”), jak również muzykę teatralną i filmową. Rafał Rozmus jest autorem muzyki m.in. do 14-odcinkowego serialu „Tajemnice Watykanu”, kinowej wersji „Tryptyku Rzymskiego” wg poematu Jana Pawła II, a także siedemnastu oryginalnych partytur do największych arcydzieł kina niemego. Artysta współpracował ze znaczącymi festiwalami i instytucjami filmowymi w kraju i za granicą, a także z artystami z kręgu muzyki rozrywkowej.

Orkiestra Symfoniczna im. Karola Namysłowskiego w Zamościu założona została 4 listopada 1881 roku przez Karola Namysłowskiego, jest najstarszą w Polsce orkiestrą symfoniczną. Dyrektorem Naczelnym i Artystycznym Orkiestry jest Tadeusz Wicherek. Przez lata aktywnej działalności promującej narodową kulturę, głęboko zaznaczyła swoją obecność w pejzażu kulturalnym kraju, a także za granicą.

Żona farmera
(The Farmer’s Wife) 107 min., Wielka Brytania 1928
(107 min, A. Hitchcock)
reż i scen.: Alfred Hitchcock; zdj.: Jack Cox; wyk.: Jamesom Thomas, Lilian Hall-Davies, Gordon Harker, Maud Gill, Louise Pounds

Bohaterem filmu jest Samuel Sweetland, owdowiały przed kilkoma laty farmer, który postanawia ponownie się ożenić. Razem ze swoją służącą Aramintą sporządza listę potencjalnych kandydatek na żonę spośród kobiet mieszkających w okolicy. Niczym książę z bajki o Kopciuszku, wyrusza w podróż w poszukiwaniu swojej ukochanej. Okazuje się jednak, że żadna z kobiet nie spełnia jego oczekiwań. Farmer coraz bardziej zaczyna doceniać zalety pięknej Araminty. Hitchcock wykorzystuje w filmie charakterystyczne dla siebie ujęcia subiektywne, które podkreślają stan psychiczny bohatera. Jego obawy, marzenia ukazane zostały poprzez zastosowanie zdjęć nakładanych, zbliżeń przedmiotów lub części ciała. Potrzeba posiadania przez bohatera bliskiej osoby jest w filmie ukazana przez powracający motyw pustego krzesła – zajmowanego kiedyś przez żonę Sweetlanda.

Muzyka: Propaganda East Collective

Propabanda East Collective został założony w 2009 roku w Warszawie przez Marcina Maroszka i Pawła Maruszaka. Repertuar Propabandy na początku opierał się głównie na aranżowanych piosenkach takich wykonawców jak: No Smoking Orchestra, Besh o Drom czy Taraf de Haidouks. Po wyklarowaniu się ostatecznego składu, zespół rozpoczął pracę nad własnym repertuarem, czego efektem są piosenki: „Staszek” i „Agrolegancki”. Obecnie grupa jest w trakcie pracy nad kolejnymi utworami, koncertuje w wielu miejscach w kraju. Repertuar sceniczny opiera się na własnych kompozycjach, mocno zaaranżowanych tematach folkowych krajów słowiańskich, a także coverach. Propabanda nie zamyka się w jednej szufladzie gatunkowej, jest zespołem poszukującym, nie skreślającym ani disco ani punk rocka. Sceniczny look zespołu, podobnie jak niektóre elementy muzyczne, celowo ociera się o kicz.

Zespół zagra w składzie:
Marcin Maroszek – akordeon, wokal
Justyna Jary – wokal
Paweł Maruszak – perkusja
Wojtek Gumiński – bas
Bartek Pydynkowski – gitara
Bartek Smorągiewicz – saksofon

Szantaż
(Blackmail) 75 min., Wielka Brytania 1929
reż.: Alfred Hitchcock; scen.: A. Hitchcock, Benn W. Levy, Charles Bennett; zdj.: Jack Cox; wyk.: Anny Ondra, John Longden, Sara Allgood, Donald Calthrop, Cyril Richard

Alice, po kłótni ze swoim chłopakiem, detektywem Frankiem Webberem, przyjmuje zaproszenie znajomego malarza i odwiedza go w domu. Artysta proponuje dziewczynie pozowanie do portretu i zachęca ją do przymierzenia sukni baletnicy. Podczas gdy Alice się przebiera, on próbuje wykorzystać sytuację. Dziewczyna chwyta kuchenny nóż i zadaje śmiertelny cios niedoszłemu gwałcicielowi. Krótko po zajściu, o którym głośno już w całym Londynie, tajemniczy świadek zabójstwa zaczyna szantażować Alice. Dochodzenie w tej sprawie zostaje powierzone Frankowi. Jest to pierwszy film dźwiękowy Hitchcocka. Wykonawczyni głównej roli słabo mówiła po angielsku, a dubbing nie był jeszcze znany. Reżyser zaangażował więc młodą angielską aktorkę, Joan Barry, która z kabiny stojącej poza planem mówiła do mikrofonu kwestie dialogowe głównej bohaterki.

Muzyka: Antonio Coppola

Przygoda z filmem niemym rozpoczęła się dla Antonia Coppoli w 1975 roku, kiedy to rzymski klub filmowy L’Officina zaprosił go do współpracy w charakterze akompaniatora do kilku przeglądów filmów niemych. To nowe doświadczenie tak bardzo zafascynowało artystę, że postanowił porzucić swoją dotychczasową muzyczną działalność i poświęcić się tworzeniu muzycznych aranżacji do niemych filmów. Od tego czasu Coppola stał się uznanym gościem wielu festiwali i retrospektyw na całym świecie, zarówno jako muzyk, jak i członek jury. Ponadto twórca współpracuje z wieloma archiwami filmowymi i uniwersytetami jako konsultant przy restauracji oryginalnej ścieżki dźwiękowej. Coppola prowadzi także liczne warsztaty i wykłady na konferencjach dotyczących technik improwizacji i tworzenia aranżacji muzycznych do filmów niemych.

Przybysz z ciemności
(Příchozí z temnot) 60 min., Czechosłowacja 1921
reż: Jan Stanislav Kolár; scen.: J.S. Kolár, Karel Hloucha; zdj.: Otto Heller, Otto Hoffmann; wyk.: Karel Lamač, Anny Ondráková, Theodor Pištěk, Josef Šváb-Malostranský, Luigi Hofman

W tajemniczej wieży Bohdan odkrywa ciało swojego przodka, który żył w XVI wieku, a przy nim również receptę na jego wskrzeszenie. Dzięki zdjęciom, grze aktorskiej największych czeskich gwiazd niemego kina (przede wszystkim urodzonej w Tarnowie, późniejszej gwiazdy A. Hitchcocka – Anny Ondrákovej) oraz sprawnemu montażowi „Przybysz z ciemności” jest jednym z najbardziej interesujących czeskich filmów swoich czasów. Podczas rekonstrukcji historycy z praskiego Narodowego Archiwum Filmowego odkryli, że wszystkie istniejące dotychczas kopie wyprodukowane zostały po roku 1950 z negatywu, w którym kolejność rolek została zamieniona. Widzowie owego faktu oczywiście nie zauważyli, a historycy opisywali film jako mroczny i tajemniczy. Program praskiego kina Ponrepo z 1973 opisywał film jako „bardzo skomplikowany z mnóstwem „flashbacków“. Teraz polscy widzowie mają szansę zobaczyć film w oryginalnej wersji z lat 20. XX wieku przy akompaniamencie czeskiego tria Neuvěřitelno. Muzyka tria skomponowana specjalnie do filmu podkreśla fabułę pełną tajemnic, magii i burzliwej miłości.
Muzyka: Neuvěřitelno
Muzyka do filmu „Przybysz z ciemności” została skomponowana i zaaranżowana przez muzyków: Andreę Rottina, Jana Procházkę oraz Tomáša Majtána.

Procházka czerpie w swojej twórczości inspiracje zarówno z muzyki klasycznej jak i rockowej. Majtán związany jest z kultowymi czeskimi grupami noise rockowymi: „Vlňená” i „Human Stek”, dla których pisze teksty i w których występuje jako multiinstrumentalista. Rottin sygnuje też swoim nazwiskiem stworzony przez siebie solowy projekt folkowy. Artysta gra również na perkusji w country- rockowych zespołach: „Dracula Farmers” i „Atlantic Cable”. Muzyczna kompozycja tych twórców do filmu „Przybysz z ciemności”, rozpisana została na instrumenty takie jak kontrabas, mandolina, bębny, cymbały, dzwoneczki, dzwonki orkiestrowe i niewielki chór.

Natan mędrzec
(Nathan der Weise) 123 min., Niemcy 1922
reż.: Manfred Noa; scen.: Hans Kyser; zdj.: Gustave Preiss, Hans Karl Gottschalk; wyk.: Werner Krauss, Carl de Vogt, Fritz Greiner, Lia Eibenschütz, Bella Muzsnay

Akcja filmu rozgrywa się na Bliskim Wschodzie w czasach krzyżowców i za panowania sułtana Saladyna. Tytułowy bohater to bogaty i religijny Żyd, który wychowuje chrześcijańską sierotę. Mimo, że zaznał wielu krzywd ze strony innowierców, jest głosicielem wzajemnej tolerancji i pokojowego współżycia wyznawców trzech religii: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Natan twierdzi, że każdy powinien być przede wszystkim człowiekiem, a dopiero później wyznawcą religii.
„Natan Mędrzec” okazał się dziełem kontrowersyjnym. Był entuzjastycznie przyjmowany przez lewicowe kręgi intelektualistów, natomiast nie mógł być wyświetlany w miejscu swego powstania – Monachium – z powodu protestów środowisk nacjonalistycznych, które uznały film za „prożydowską” propagandę (podobna sytuacja miała miejsce w Warszawie).

Film został odnaleziony w archiwach moskiewskiego Gosfilmofondu i odrestaurowany przez monachijskie Filmmuseum. Obraz został zrealizowany z niezwykłym rozmachem, na uwagę zasługuje również skomplikowana konstrukcja narracji (liczne retrospekcje i wątki symultaniczne) oraz wspaniała kreacja Wernera Kraussa.

Muzyka: KROKE

KROKE (w języku jidysz oznacza Kraków) zostało utworzone w 1992 roku przez trójkę przyjaciół: Tomasza Kukurbę (altówka), Jerzego Bawoła (akordeon) i Tomasza Lato (kontrabas). Członkowie zespołu przeszli przez wszystkie etapy klasycznej edukacji muzycznej, mają także za sobą eksperymenty z jazzem oraz muzyką współczesną.
Zespół, początkowo kojarzony jedynie z muzyką klezmerską, w swojej obecnej twórczości
sięga po autorskie improwizacje, inspiruje się muzyka etniczną. W ten sposób tworzy własny, wznoszący się ponad granicami, formami i czasem styl, który został zauważony nie tylko przez publiczność, lecz także doceniony przez artystów całego świata.
Zachwycony koncertem KROKE Steven Spielberg zaprosił zespół do Jerozolimy na występ
podczas uroczystości Survivors Reunion. Dzięki Peterowi Gabrielowi grupa trafiła do Wielkiej Brytanii na Festiwal WOMAD. Utwór „The Secrets of The Life Tree” w wykonaniu
KROKE znalazł się na ścieżce dźwiękowej filmu Davida Lyncha „Inland Empire”. Spotkanie
KROKE z Nigelem Kennedym zwieńczyło wspólne dzieło – płyta „East Meets East”.
W ostatnich latach zespół współpracował także z Anną Marią Jopek, Edytą Geppert, Mają
Sikorowską, Krzysztofem Herdzinem, norweskim zespołem Tindra, hiszpańskim skrzypkiem Diego Galazem, mongolską wokalistką Urną Chahar Tugchi, orkiestrą Sinfonietta Cracovia.
KROKE pojawiał się na najbardziej prestiżowych festiwalach muzycznych na całym świecie.

Zew morza
123 min., Polska 1927
reż.: Henryk Szaro; scen.: Stefan Kiedrzyński; zdj.: Seweryn Steinwurzel; wyk.: Maria Malicka, Jerzy Marr, Mariusz Maszyński, Nora Ney, Antoni Różański

Dwunastoletni Stach, syn młynarza, marzy o podróżach po egzotycznych krajach, dalekich oceanach i o szalonych przygodach. Po latach zostaje oficerem na wielkim żaglowcu handlowym i cieszy się dużym zaufaniem właściciela okrętu, Van Loosa. Zdobywa też serce jego córki, Joli. Van Loos proponuje Stachowi, by został jego wspólnikiem i zięciem. Jego rywalem jest bosman Rudolf, który kocha się w Joli. Ponieważ zostaje wyrzucony z okrętu przez Van Loosa, postanawia zemścić się na Stachu. Tymczasem Stach jedzie do swoich rodziców prosić o błogosławieństwo. W rodzinnej wsi spotyka Hankę, towarzyszkę dziecięcych zabaw, córkę właściciela majątku, w którym rodzice Stacha dzierżawią młyn. Dawna przyjaźń i wspomnienia sprawiają, że w obojgu budzi się uczucie. Stach postanawia rozstać się z Jolą. Jednak Hanka, która chce pomóc rodzicom uratować podupadające gospodarstwo, decyduje się wyjść za mąż za bogatego sąsiada. Zrozpaczony Stach zaciąga się do polskiej marynarki i poświęca się pracy.

„Zew morza”, zrealizowany według scenariusza popularnego wówczas powieściopisarza, Stefana Kiedrzyńskiego, jest przykładem filmu przeznaczonego dla szerokiej publiczności. Wątek miłosny splata się tu z sensacyjną akcją rozgrywaną na morzu. Film pełen jest scen plenerowych (Gdańsk, Gdynia, Puck), a także ujęć zrealizowanych na żaglowcu „Lwów” Szkoły Morskiej w Tczewie czy na torpedowcu Polskiej Marynarki Wojennej ORP „Kujawiak”. W obsadzie znalazły się znani i lubiani aktorzy tamtej epoki – Maria Malicka, Jerzy Marr, Nora Ney, dziesięcioletni Tadeusz Fijewski (po raz pierwszy na ekranie!) oraz… rasowy buldog. Nie bez przyczyny więc ówczesna prasa reklamowała film jako „Potężny dramat życiowy pełen emocjonujących i sensacyjnych wydarzeń” czy „Superszlagier, który obejrzeć musi cała Warszawa!”.

Film zachował się na dwóch oryginalnych kopiach, pochodzących z okresu produkcji filmu. Cyfrowa rekonstrukcja „Zewu morza” przeprowadzona została w Filmotece Narodowej w 2013 roku w zaawansowanej technologii 4K, w ramach projektu NITROFILM – „Konserwacja i digitalizacja przedwojennych filmów fabularnych w Filmotece Narodowej w Warszawie”, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach XI Priorytetu „Kultura i dziedzictwo kulturowe” Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Muzyka: Orkiestra Kameralna pod batutą Krzesimira Dębskiego

Krzesimir Dębski – kompozytor, dyrygent, skrzypek jazzowy, aranżer i producent muzyczny. Studiował kompozycję w Poznańskiej Akademii Muzycznej u Andrzeja Koszewskiego oraz dyrygenturę u Witolda Krzemieńskiego. Jest laureatem I Nagrody Światowego Konkursu Jazzowego w Hoeillart w Belgii (1983) oraz Nagrody im. St. Wyspiańskiego (1985).

Skomponował ponad sto utworów symfonicznych i kameralnych m.in.: dwie symfonie, operę, cztery oratoria, utwory religijne, jedenaście koncertów instrumentalnych. Jego kompozycje były wykonywane na najważniejszych festiwalach muzycznych na świecie.

Jest autorem muzyki do ponad stu filmów fabularnych, m.in.: „Medium” (reż. Jacek Koprowicz), „Kingsajz” (reż. Juliusz Machulski), „Ogniem i mieczem” (reż. Jerzy Hoffman), „W pustyni i w puszczy” (reż. Gavin Hood), „Tam i z powrotem” (reż. Wojciech Wójcik), „Stara baśń” (reż. Jerzy Hoffman), „Ranczo Wilkowyje” (reż. Wojciech Adamczyk), „1920 Bitwa Warszawska” (reż. Jerzy Hoffman), a także muzykę do kilkunastu seriali telewizyjnych. W roku 2000 otrzymał nagrodę Fryderyka w kategorii Kompozytor Roku oraz nagrodę Międzynarodowej Akademii Filmowej – Philip Award za muzykę do „Ogniem i mieczem”. W roku 2005 Krzesimir Dębski otrzymał zamówienie od hollywoodzkiej wytwórni Limelight Films na skomponowanie muzyki do 16 niemych filmów Charliego Chaplina z lat 1914-1917. W 2007 roku serial TVP Andrzeja Maleszki „Magiczne drzewo” z muzyką Krzesimira Dębskiego otrzymał Emmy Award w kategorii filmów telewizyjnych i programów dla dzieci.

Orkiestra zagra w składzie:
Krzesimir Dębski – dyrygent
Łukasz Błaszczyk – skrzypce
Magdalena Małecka – altówka
Wojciech Sławiński – wiolonczela
Sylwester Sobola – obój
Anna Kalska – klarnet
Artur Kasperek – fagot
Krzesimir Dębski – fortepian
Marta Maślanka – perkusja
Piotr Maślanka – perkusja

Misja na Marsa
(Himmelskibet) 80 min., Dania 1918
reż.: Holger-Madsen; scen.: Sophus Michaëlis, Ole Olsen; zdj.: Louis Larsen; wyk.: Gunnar Tolnæs, Nicolai Neiiendam, Zanny Petersem, Svend Kornbeck, Alf Blütecher

Film będący swoistym nawiązaniem do meliesowskiej „Podróży na Księżyc”, opowiada historię wyprawy kilku śmiałków pojazdem Exscelsior na Marsa. W przeciwieństwie do obrazu Mélièsa, planeta w filmie Holgera-Madsena nie jest zamieszkiwana przez wrogich kosmitów, ale przyjaźnie nastawione ludzkie istoty. Mars przypomina tutaj wyidealizowaną rajską krainę, stylizowaną na antyczną Grecję. Panuje tu miłość, piękno, dobro i pokój. Marsjanie są symbolem tego wszystkiego, czego na Ziemi brakuje. Dzielni aeronauci wracają więc na Ziemię w towarzystwie pięknej Marsjanki, która ma zainicjować nowe, pełne harmonii i spokoju życie na naszej planecie.
Na uwagę zasługują nowatorskie, jak na tamte czasy, rozwiązania formalne filmu, m.in. oryginalna scenografia – majestatyczne budowle, imponujący wystrój statku powietrznego Exscelsior oraz zaangażowanie tłumu statystów do udziału w pełnych rozmachu scenach rozgrywanych na Marsie.

Muzyka: Mathplanete

Eklektyczna grupa producencka Mathplanete powstała w 2005 roku w Warszawie. Tworzą ją Piotr Skotnicki i Artur Włodkowski. W 2006 roku zespół wydał swoją pierwszą i jedyną jak dotąd płytę o tytule „Mathplanete”. Muzyka grana przez duet mieści się w szeroko pojętym nurcie elektronicznym z elementami akustycznymi.

Charlie na ślizgawce
(The Rink) 30 min., USA 1916
reż.: Charles Chaplin; scen.: Ch. Chaplin, Vincent Bryan, Maverick Terrell; zdj.: Roland Totheroh, William C. Foster; wyk.: Ch. Chaplin, Edna Purviance, Eric Campbell, Henry Bergman, James T. Kelley

Charlie wciela się w postać sfrustrowanego kelnera, dla którego wykonywany zawód jest udręką. Kelner próbuje sobie urozmaicić każdy dzień pracy, co powoduje serię zabawnych zdarzeń. Obserwujemy jego determinację w podejmowaniu prób wyłudzenia napiwku, przemycanie na stół szczotki do czyszczenia podłogi lub mydła zamiast zamawianych przez gości dań, komiczny pokaz sztuki barmańskiej. W konsekwencji jego żartów z pracy zostaje zwolniony inny kelner. Niewzruszony Charlie w przerwie na lunch udaje się do klubu wrotkarskiego. Tam poznaje piękną dziewczynę, która zaprasza go na wieczorną imprezę. Film kończy się przyjęciem, którego uczestnicy oddają się szalonej jeździe na wrotkach.
Film jest efektem współpracy Chaplina z wytwórnią Mutual, gdzie w okresie 1916-1917 nakręcił 12 krótkich komedii, a większość z nich jest uznawana za niekwestionowane arcydzieła. Chaplin otrzymał tam swobodę twórczą, specjalnie zmodernizowane studio i pełną kontrolę nad każdym etapem produkcji.

Charlie na kuracji
(The Cure) 30 min., USA 1917
reż. i scen.: Charles Chaplin; zdj.: Roland Totheroh, William C. Foster; wyk.: Ch. Chaplin, Edna Purviance, Eric Campbell, Albert Austin, James T. Kelley

Chaplin występuje w roli dystyngowanego bogacza, który przyjeżdża do luksusowego ośrodka, aby wyleczyć się z nałogu alkoholowego. Przebiegły kuracjusz przywozi ze sobą walizkę wypełnioną po brzegi butelkami z alkoholem. Zawartość bagażu znika w błyskawicznym i niekontrolowanym tempie, co powoduje niemałe zamieszanie wśród kuracjuszy i pracowników sanatorium. Film, jak każda komedia Chaplina, utkany jest z serii zabawnych gagów – zmagania Charliego z drzwiami obrotowymi czy wizyta u sadystycznego masażysty, która przeradza się niemalże w walkę bokserską.

Muzyka: Magdalena Tajchma i Paweł Zalewski

Sonata Kreutzerowska
(Kreutzerova sonáta) 68 min., Czechosłowacja 1926
reż. i scen.: Gustav Machatý; zdj.: Otto Heller; wyk.: Eva Byronová, Jan W. Speerger, Miroslav Kryštof-Kutina, Saša Dobrovolná, Máňa Ženíšková
Inspirowany niemieckim ekspresjonizmem i kammerspielem pełnometrażowy debiut słynnego czeskiego reżysera Gustava Machatý’ego, jest adaptacją noweli Lwa Tołstoja, opowiadającą o stopniowym rozpadzie małżeństwa. Prowokacyjność poglądów pisarza na instytucję małżeństwa (czeskie tłumaczenie zostało skonfiskowane w 1890 r.) mogła być powodem, dla którego reżyser podjął się tego tematu, rezygnując jednak z odtwarzania w filmie rosyjskich realiów, nadając historii bardziej uniwersalny i ponadczasowy charakter. Film wyznacza początek zainteresowań twórcy sposobem uchwycenia namiętności i przeżyć miłosnych na filmowym ekranie. Ich kontynuacją były słynne późniejsze filmy Machatý’ego – „Erotikon” (1929) i „Ekstaza” (1933).
Muzyka: Martin Janíček i Bethany Lacktorin

Martin Janíček – absolwent praskiej Akademii Sztuk Pięknych, artysta i reżyser dźwięku, rzeźbiarz oraz muzyk zgłębiający akustyczne właściwości różnych materiałów i przedmiotów. Projektant nowych instrumentów muzycznych. Większość jego prac cechują właściwości interaktywne, w połączeniu ze skondensowaną, minimalistyczną formą. Janíček jest także członkiem organizacji Mamapapa, (stowarzyszenie zajmujące się m. in. designem dźwięku i światła, tzw. site-specific), w Czechach i za granicą bierze czynny udział w wielu projektach dotyczących chociażby: niewykorzystywanych przestrzeni, problemów społecznych dotykających m. in. mniejszości narodowych i bezdomności.

Bethany Lacktorin (Beseppy ) – urodzona w Korei amerykańska performerka, artystka eksperymentalna działająca w Czechach; gra na skrzypcach, instrumentach elektronicznych i efektowych, uczy w Praskim Collegium Sztuki, członkini wielu formacji muzycznych, m.in. Cartonage, współpracowała z artystami w Czechach i w USA takimi jak: J. Procházka, M. Janíček, Ch. Maldonado, A. Franke, D. Johnson. Jest inżynierem dźwięku w studiu Avion w Pradze.

Lokator
(The Lodger) 90 min., Wielka Brytania 1926
reż.: Alfred Hitchcock; scen.: A. Hitchcock, Eliot Stannard; zdj.: Baron Ventimiglia; wyk.: Ivor Novello, Malcolm Keen, June, Arthur Chesney, Marie Ault

W Londynie grasuje morderca kobiet zwany Mścicielem. Jego ofiarami są młode jasnowłose dziewczyny. Pewnego dnia w jednym z pensjonatów zjawia się tajemniczy mężczyzna – Jonathan Drew. Dziwne zachowanie gościa sprawia, że właścicielka hotelu podejrzewa, że może być on poszukiwanym w mieście mordercą. Wiadomość o podejrzanym lokatorze szybko rozchodzi się w sąsiedztwie. Nieufność wobec niego zatacza coraz szersze kręgi i omal nie dochodzi do samosądu ze strony mieszkańców dzielnicy. Hitchcock, mistrz suspensu, nie od razu wyjawia, kim jest lokator, do ostatnich sekund filmu nie precyzuje też motywów jego działania.

„Lokator” był chwalony przez krytyków za tempo, umiejętne posługiwanie się detalami i zbliżeniami oraz wnikliwą obserwację i świetne uchwycenie atmosfery londyńskiego środowiska niższych warstw społecznych. W warstwie formalnej filmu widoczne są również wpływy niemieckich filmów ekspresjonistycznych – Hitchcock wykorzystuje światło do zbudowania klaustrofobicznego nastroju, który jest dodatkowo podkreślany odpowiednimi kątami ustawienia kamery. Jak sam reżyser wspominał w wywiadach: „Lokator jest pierwszym filmem, który zrealizowałem wykorzystując wszystko, czego nauczyłem się w Niemczech (w połowie lat 20. XIX wieku reżyser pracował w niemieckiej wytwórni UFA – przyp. red.). W tym filmie każde dotknięcie było instynktowne, po raz pierwszy utrafiłem w mój własny styl”.

Muzyka: The Washing Machine

Łódzka grupa The Washing Machine regularnie od 2009 roku prezentuje autorską oprawę muzyczną do klasycznych dzieł kina niemego. Publiczność miała przyjemność podziwiać m.in. interpretację muzyczną w wykonaniu zespołu do takich filmów jak „Gabinetu doktora Caligari”, „Noc żywych trupów”, „His Majesty: The Scarecrow Of OZ”. Zespół posiada na swoim koncie dwa albumy: debiutancki krążek „Into The Sun” wydany nakładem „Polskiego Radia” oraz płytę z autorską ścieżką dźwiękową inspirowaną klasycznym dziełem Roberta Wiene „Gabinet doktora Caligari”.

Zespół zagra w składzie:
Łukasz Drewniak – gitara
Krzysztof Drewniak – bas
Adrian Szymajda – gitara, klawisze
Artur Sejpt – instrumenty perkusyjne

Na ringu
(The Ring) 108 min., Wielka Brytania 1927
reż.: Alfred Hitchcock; scen.: A. Hitchcock, Alma Reville; zdj.: Jack Cox; wyk.: Carl Brisson, Lilian Hall-Davies, Ian Hunter, Harry Terry, Billy Wells

Jack Anders jest młodym bokserem, który podróżuje po kraju, by walczyć o nagrody w lokalnych konkursach. Bohater kocha się w młodej kasjerce, którą poślubia i stara się zdobyć jak najwięcej pieniędzy na wspólną przyszłość. Podejmuje wyzwanie i staje do walki o mistrzostwo Anglii. Gdy przybywa na zawody, dostrzega żonę wśród sympatyków swojego rywala, aktualnego mistrza kraju. Zaczyna rozumieć, że jest ona jego kochanką. Jack traci zapał do walki i w pierwszych rundach wyraźnie przegrywa. Kobieta, zdając sobie sprawę, że jest przyczyną załamania męża, zaczyna gorąco zagrzewać go do dalszej rywalizacji. W Jacku odżywają siły. Walczy teraz nie tylko o mistrzostwo, ale i swoje małżeństwo. „Na ringu” to jedyny film zrealizowany przez Hitchcocka na podstawie własnego scenariusza. Reżyser wiernie ukazał środowisko zawodowych bokserów rozgrywających swoje walki na prowincjonalnych jarmarkach. Branżowe pismo „Bioscope” uznało ten obraz za najlepszy utwór połowy lat dwudziestych.

Muzyka: Michael „Patches” Stewart

Michael „Patches” Stewart należy do czołówki najlepszych współczesnych trębaczy. Współpracował m.in. z Quincy Jonesem, Georgem Dukiem, Marcusem Millerem, Earth, Wind & Fire i Alem Jarreau. Patches od dziecka był zafascynowany grą na trąbce, jednak naukę gry rozpoczął dopiero w szkole średniej. Zadebiutował jako szesnastolatek w sekcji dętej nagrania „Lady Marmalade” zespołu LaBelle. Pierwsze solowe utwory Patchesa zostały nagrane dla wytwórni Hip Bop – akustyczne standardy jazzowe na płycie „Blue Patches” (1997) i bardziej współczesne brzmienie „Penetration” (1998). Najczęściej kojarzony jest ze współpracy z Alem Jarreau, zespołem Marcusa Millera, który wyprodukował trzecią płytę Patchesa „Blow” (2005). Najnowszy album artysty „On Fire” jest rezultatem współpracy muzyków z Polski i Stanów Zjednoczonych.

Michael „Patches” Stewart zagra z towarzyszeniem:
Frank Parker jr. – perkusja
Michał Czekala – bas
Mariusz Obijalski – instrumenty klawiszowe
Krzysztof Kawalko – gitara

WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE (SALA MAŁA CZARNA)

13.04 – Czary. Mary. Kino

Zapraszamy na warsztaty zainspirowane postacią Georgesa Mélièsa – pioniera kina, czarodzieja ekranu.

Znikające postaci, latające kapelusze, podróże w kosmos, tricki kina niemego – to wszystko wyczarujemy dzięki technice animacji poklatkowej. Czy rakietą z kartonu można polecieć na księżyc? Ile ufoludków zmieści się w jednym pudełku? Czy dzieci potrafią czarować? I czy wasi rodzice uwierzą w cuda, które zobaczą na ekranie? O tym będzie się można przekonać na warsztatach w kinie Iluzjon.

Warsztaty dla dzieci w wieku: 8-12 lat
Czas trwania: ok. 2 godz.
Liczba miejsc ograniczona.
Rezerwacje: [email protected] | tel. 22 462 72 60

Prowadzenie: Magda Bryll i Marta Stróżycka

Magdalena Bryll - absolwentka Łódzkiej Szkoły Filmowej, ilustratorka książek, organizuje warsztaty w kraju i zagranicą, pracowała przy oskarowym „Piotrusiu i Wilku”.
Marta Stróżycka - absolwentka Łódzkiej Szkoły Filmowej, autorka (reżyseria, animacja, produkcja) animowanych etiud filmowych, prezentowanych m.in. na festiwalu Era Nowe Horyzonty we Wrocławiu i festiwalu Dwa Brzegi w Kazimierzu Dolnym oraz na festiwalach zagranicznych.

Wykłady

Dr Katarzyna Taras – F.W. Murnau – mistrz obrazu

Twórczość Friedricha Wilhelma Murnaua zostanie zinterpretowana poprzez sylwetki twórców współpracujących z reżyserem, a przede wszystkim przez dokonania jego operatorów, którym sprawiał wiele kłopotów. Murnau należał do reżyserów przykładających wielką uwagę do strony wizualnej swoich filmów, ale ponad operowanie światłem przedkładał operowanie cieniem, co było szczególnym wyzwaniem technologicznym, jeśli uświadomimy sobie czułości negatywów na jakich wówczas pracowano. Wspomnieć wypada choćby realizację „Fausta” (zdj. Carl Hoffmann), przy którym czarnymi płachtami osłaniał lampy. Murnau pracował z najlepszymi autorami zdjęć tamtych lat bez których nie byłoby niemieckiego ekspresjonizmu, m.in. ze wspomnianym wyżej Carlem Hoffmannem, ale również z Fritzem Arno Wagnerem („Nosferatu. Symfonia grozy”) i Karlem Freundem („Portier z hotelu Atlantic” i „Świętoszek”). I to właśnie film Murnaua – „Wschód słońca” (1927), który współtworzyli tacy autorzy zdjęć jak Charles Rosher i Karl Struss, uhonorowano pierwszym w historii Oscarem za zdjęcia.


Michał Pieńkowski – „Zew morza”

Cyfrowa rekonstrukcja filmu „Zew morza” była wspaniałą okazją do jego gruntownego zbadania. Podczas trwających ponad rok prac konserwatorskich i rekonstruktorskich udało się odkryć wiele ciekawostek związanych z tym zapomnianym filmem, a także obalić kilka mitów na jego temat. Film zachował się do naszych czasów w dwóch wersjach: polskiej i rosyjskiej. Zarówno napisy polskie, jak i rosyjskie kryły w sobie niejedną niespodziankę, a ich dokładne porównanie pokazało nam m.in. różnice języka kina niemego w tych dwóch krajach. Konserwacja taśmy oraz rekonstrukcja cyfrowa były wielkim wyzwaniem – obie kopie zachowały się w bardzo złym stanie, przez co ich wyświetlanie było przez ostatnie dziesięciolecia niemożliwe. Dziś, po ponad osiemdziesięciu latach film triumfalnie wraca na polskie ekrany. O realizacji niezwykle nowatorskiego filmu „morskiego” i związanych z nim ciekawostkach, a także o pracach nad jego rekonstrukcją opowie filmograf Filmoteki Narodowej – Michał Pieńkowski.

11. ŚWIĘTO NIEMEGO KINA

sala STOLICA

10.04 – czwartek
19.30 Wschód słońca
Muzyka: Orkiestra Kameralna im. Karola Namysłowskiego pod batutą Rafała Rozmusa

11.04 – piątek

18.00 Żona farmera
Muzyka: Propabanda

21.00 Szantaż (Męka milczenia)
Muzyka: Antonio Coppola

23.00 Przybysz z ciemności
Muzyka: Neuvěřitelno

12.04 – sobota
17.00 Natan Mędrzec
Muzyka: KROKE

20.00 Zew morza
Muzyka: Orkiestra kameralna pod batutą Krzesimira Dębskiego

23.00 Misja na Marsa
Muzyka: Mathplanete

13.04 – niedziela

16.30 Sonata Kreutzerowska
Muzyka: Martin Janiček oraz Bethany Lankorin

18.30 Lokator
Muzyka: Washing Machine

21.00 Na ringu
Muzyka: Film Jazz Project feat. Michael "Patches" Stewart

SALA MAŁA CZARNA

12.04 - sobota
11.30 Czary. Mary. Kino
Warsztaty z animacji poklatkowej dla dzieci

14.30 Charlie na ślizgawce / Charlie na kuracji
Muzyka: Magdalena Tajchma i Paweł Zalewski

13.04 – niedziela
13.30 „Zew morza” – rekonstrukcja
Prelekcja Michała Pieńkowkiego
14.30 Opowiadać cieniem – F.W. Murnau i jego operatorzy
wykład dr Katarzyny Taras
15.30 Alfred Hitchcock – nie tylko thriller
wykład red. naczelnego miesięcznika KINO – Andrzeja Kołodyńskiego

Projekcje uzupełnią pokazy przedwojennych reklam oraz kronik PAT.

więcej:
www.iluzjon.fn.org.pl/
cameralmusic.pl/artykul/11-swieto-niemego-kina-6968.html