ŚREDNIOWIECZE

Muzyka średniowieczna to jeden z najbardziej pasjonujących tematów kultury tej epoki. Jest ona w pewien sposób owiana tajemnicą, gdyż podczas gdy inne dzieła sztuki przetrwały setki lat, tak muzyka, mogąc przetrwać jedynie w zapisie nutowym, zanikała w momencie jej powstawania bądź rozwoju z powodu braku lub ubogiej znajomości zapisywania melodii. Co jednak jest wiadome to fakt, że muzyka średniowieczna bazowała na repertuarze rzymskich chrześcijan, na których zaś wpłynęła muzyka hebrajska oraz grecko-rzymska. Z tej pierwszej, zaczerpnięty został sposób śpiewania oparty na długich melizmatach oraz znaczenie śpiewu w kulcie. Z tradycji grecko-rzymskiej wyciągnięta została teoria klasyczna wraz ze swoim systemem modalnym oraz wartość etyczna i edukacyjna muzyki.
W początkach epoki muzyka kościelna służy tekstom liturgicznym w różnych uroczystościach. Nie istniała jednak jedna jedyna liturgia. W rzeczywistości od IV wieku rozwinęły się różne liturgie regionalne Rzymu. Powstały liturgie: ambrozjańska, hispano-wizygocka, galicyjska, celtycka, rzymska oraz wschodnia. W związku z tym Kościół postanowił ujednolicić i stworzyć jednolity system znaków i słów, które miałyby obowiązywać w świętach kościelnych we wszystkich regionach. W wieku VII papież Grzegorz I zebrał serię chorałów rzymskich, które ogłosił obowiązkowymi elementami liturgii chrześcijańskiej. Głównymi cechami powstałych w ten sposób chorałów gregoriańskich są: użycie ośmiu specjalnych skal modalnych z Grecji, swobodny rytm, podniosłość, umiarkowanie oraz prostota w celu zbliżenia się do Boga, monodyczność (śpiewa się a capella bez akompaniamentu instrumentów), wykorzystanie języka łacińskiego oraz nieodłączny związek muzyki z tekstem, gdyż bez tekstu muzyka ta traci sens.
Jeśli chodzi o muzykę świecką to od XII wieku zaczął rozwijać się ruch trubadurski, który utożsamiany był ze szlachtą. Pojawili się w ten sposób trubadurzy, truwerzy oraz minnesänger. Byli to śpiewacy oraz poeci, którzy również wykonywali swoje dzieła. Śpiewali głównie w językach autochtonicznych, tj. w różnych dialektach francuskiego, niemieckiego, portugalskiego itd. Muzyka ta skupiała się głównie na ludziach i tym co ich otaczało, przede wszystkim na miłości, wojnie oraz naturze. W przeciwieństwie do muzyki kościelnej trubadurzy, truwerzy oraz minnesänger używali instrumentów muzycznych do akompaniamentu. Do najznakomitszych trubadurów należą Wilhelm IX zwany Akwitańskim, Rimbaut de Vaqueiras, Marcabru. Wśród minnesänger warto wyróżnić Rudolfa von Fenis oraz Waltera von der Vogelweide.
Innymi wykonawcami muzyki świeckiej byli żonglerzy, którzy podróżowali po wioskach i osadach. Zajmowali się uprzyjemnianiem i upiększaniem życia zwykłym ludziom w zamian za pieniądze, jedzenie czy nocleg. Prócz muzyki wykonywali również inne sztuczki, które miały na celu rozbawiać. W przeciwieństwie do trubadurów i truwerów byli oni jedynie wykonawcami muzyki, nie komponowali własnych utworów.
Jednym z najważniejszych osiągnięć muzyki Średniowiecza jest powstanie polifonii czyli zbioru dźwięków brzmiących razem i wspólnie tworzących całość. Polifonia rodzi się w IX wieku i do początków XII wieku powstają Organum, polegające na dodaniu melodii zwanej Cantus Firmus czyli drugiej linii głosu przeniesionej o kwartę bądź kwintę oraz Discantus, w którym głosy prowadzą wolne improwizacje. W XII i XIII wieku powstaje tzw. Szkoła Paryska, a wraz z nią znakomici muzycy Leonin i Perotin. Powstaje wtedy nowy system polifoniczny Conductus, w którym melodia główna nie jest chorałem gregoriańskim tylko stworzona jest przez kompozytora i posiada bardziej procesjonalny rytm. Innym znakomitym wynalazkiem tej szkoły był motet.
Polifonia udoskonala się w okresie Ars Nova czyli od początku XIV wieku aż do Renesansu. Ars Nova to rewolucja w chorale gregoriańskim. Dzięki niej ewoluuje oraz wzbogaca się rytm i harmonia, dzięki czemu brzmienie jest znacznie donośniejsze. Zezwala ona również na zapis nutowy oraz akordy. Kompozytorami tworzącymi w tym okresie byli Guillaume de Machaut twórca Mszy Notre Dame, Landini, Bolonia, Ciconia.
W Polsce do najważniejszych utworów powstałych w Średniowieczu należy Bogurodzica, monofoniczna, ametryczna pieśń religijna pochodząca z XII wieku. W późniejszych wiekach powstało wiele pieśni religijnych w języku polskim. Pierwszym nieanonimowym kompozytorem był Wincenty z Kielczy, który skomponował "Gaude Mater Polonia", dzieło które w XIV wieku było hymnem naszego kraju.

Wilhelm IX "Farai un vers pos mi sonelh"- Wolfgang Zahn, Hans Ganser, Sabine Lutzenberger, Heinz Schwamm, Rainer Herpichböhm

"Bogurodzica" śpiewana przed bitwą pod Grunwaldem.

https://www.youtube.com/watch?v=wqhKeF2aWyk

A tu w wersji nieco bardziej współczesnej w wykonaniu 2Tm2,3.