Edward Czerny

Edward Czerny, właść. Eberhard Antonius Czerny, pseud. Edward Czerny, Edward Eberhard Czerny, La Strado, kompozytor, dyrygent, aranżer multiinstrumentalista, reżyser dzwięku; ur. 11 czerwca 1917, Hindenburg (Zabrze); zm. 16 lutego 2003, Salzgitter (Dolna Saksonia). Przed wojną studiował w Konservatorium der Reichshauptstadt Berlin kompozycję i teorię u Kurta von Wolfurta oraz dyrygenturę u Arthura Rothera. Prowadził własną orkiestrę, angażowaną do koncertów i rewii na Śląsku (Katowice, Gliwice, Wrocław). W Zabrzu prowadził rozrywkowe orkiestry „Haus Metropol” i „Admiralspalast”. Występował w rozgłośni wrocławskiej i gliwickiej. Nie został zmobilizowany ze względu na niepełnosprawność, spowodowaną wypadkiem samochodowym w Berlinie. Podczas działań wojennych przebywał w Zabrzu.

W latach 1945-46 był współzałożycielem i członkiem Zabrzańskiej Orkiestry Filharmonicznej (obecna nazwa: Filharmonia Zabrzańska) oraz Oddziału Związku Zawodowego Muzyków w Zabrzu. Do 1947 działał też jako dyrygent orkiestry firmowanej własnym nazwiskiem, dla której pisał repertuar rozrywkowy, taneczny i swingowy z jazzowymi improwizacjami, wykonywany na koncertach i w rewiowych widowiskach na terenach południowej Polski.

W latach 1948-81 zajmował się komponowaniem i aranżacjami dla orkiestr symfonicznych i rozrywkowych Polskiego Radia i Telewizji w Warszawie, Krakowie, Katowicach i w Łodzi oraz dla orkiestr dętych i big bandów. W latach 1951-54 był kierownikiem muzycznym Teatru Dramatycznego w Jeleniej Górze, a w roku 1957 – big bandu Jana Walaska. W 1959 roku podpisał kontrakt koordynatora artystycznego Orkiestr Symfonicznych i Orkiestr Dętych Związku Zawodowego Kolejarzy oraz rozpoczął stałą współpracę z warszawską Orkiestrą Reprezentacyjną Wojska Polskiego i in. czołowymi orkiestrami dętymi w kraju i zagranicą.

Od 1955 roku mieszkał w Warszawie. W latach 1955-58 pełnił funkcję drugiego dyrygenta, a od 1959 do 1974 roku – pierwszego dyrygenta i dyrektora artystycznego popularnego big bandu, działającego pod nazwą Orkiestra Taneczna Polskiego Radia, z którym nagrał około dwóch tysięcy utworów, koncertował w całej Polsce i krajach sąsiednich (ówczesne NRD, ZSRR, Czechosłowacja, Rumunia, Węgry). Od 1959 miał stałe audycje radiowe w Programach I i II Polskiego Radia, w których wylansował większość, nagranych pod własną dyrekcją, przebojów drugiej połowy lat 50. i 60. zeszłego stulecia.

Od 1975 roku poświęcił się twórczości kompozytorskiej, dyrygował gościnnie koncertami filharmonicznymi w Polsce i w Niemczech. W 1979 roku Komitet Papieski zamówił u Edwarda Czernego monumentalne opracowanie pieśni Boże coś Polskę z okazji pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny.

Od 1981 roku przebywał za granicą. Pisał dla NDR Sinfonieorchester i NDR Pops Orchestra oraz Rundfunk-Tanzorchester Berlin oraz innych niemieckich orkiestr symfonicznych, dętych i rozrywkowych.

W 1992 roku uległ w Salzgitter ciężkiemu wypadkowi samochodowemu. Pochowany jest w Berlinie.

Edward Czerny otrzymał wiele nagród m.in. Ministra Kultury i Sztuki (wielokrotnie), wyróżnienie na Festiwalu Jazzowym w Nowym Jorku za kompozycję Diabelski młyn (1959), nagrodę w międzynarodowym konkursie na utwór rozrywkowy w Monachium za Wesołą wiadomość (1964), nagrody w międzynarodowych konkursach na utwór na orkiestrę dętą: w Londynie za Saksofony na huśtawce (1971) i we Wiedniu za Parafrazę Perpetuum Mobile J.Straussa (1975), Złotą płytę Polskich Nagrań za całokształt twórczości (1977). Edward Czerny został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi dla kultury polskiej (1976).

Edward Czerny był jednym z twórców Festiwali w Sopocie, w Opolu i w Kołobrzegu jako ich wieloletni opiekun artystyczny, dyrygent i aranżer. Pisał i nagrywał muzykę teatralną i filmową. Z zespołami Śląsk i Mazowsze współpracował od chwili ich powstania.

W Archiwach Polskiego Radia w Warszawie, Łodzi, Katowicach i Krakowie pozostawił przeszło 3000 nagrań orkiestr radiowych pod własną dyrekcją oraz H. Debicha, R. Dudka, J. Gerta, J. Haralda, St. Hasa, S. Rachonia, A. Rezlera, S. Strahla, B. Szuli, i in. zawierających kompozycje, opracowania twórcze muzyki klasycznej, rozrywkowej i jazzowej oraz orkiestr dętych. Tworzył repertuar dla najwybitniejszych solistów opery i operetki m.in. E. Ignatowicz, A. Kossakowskiej, I.Nawe, B.Nieman, B.Sokorskiej, T.Żylis-Gary, A.Hiolskiego, B.Ładysza, W.Ochmana, B.Paprockiego, K.Pustelaka, P.Raptisa, R.Tarasewicza, M.Wojnickiego, A.Zwierza. Nagrał setki przebojów z gwiazdami polskiej piosenki: H.Bielicką, R. Bielską, K.Bovery, U.Dudziak, A.German, L.Jakubczak, K.Jedrusik, H.Kunicką, M.Mirską, K.Konarską, M.Koterbską, Z.Kucówną, J.Prolińską, K.Prońko, Ł.Prus, S.Przybylską, J.Rawik, H.Rek, D.Rinn, R.Rolską, I.Santor, V.Villas, M.Wróblewską, N.Zylską, A.Boguckim, O.Buczkiem, A.Dąbrowskim, E.Dziewońskim, C.Fabińskim, M.Foggiem, J.Gniatkowskim, L.Jakubowskim, M.Koleśnikiem, M.Kossowskim, Z.Kutryczem, J.Michotkiem, W.Młynarskim, B.Niewinowskim, J.Połomskim, A.Rosiewiczem, J.Stępowskim, J.Sztatlerem, Z.Wodeckim, T.Woźniakowskim, z zespołem Skaldowie, z zespołami wokalnymi Alibabki, Beltono, Chór Czejanda, Novi Singers, Partita oraz z instrumentalistami jazzowymi: B.Czerny, J.Delongiem, P.Figlem, F.Górkiewiczem, W.Karolakiem, F.Kowalskim, L.Kozłowskim, J.Milianem, S.Mizerackim, J.Mizerą, H.Miśkiewiczem, J.Matuszkiewiczem, J.Muniakiem, W.Nahornym, Z.Namysłowskim, J.Skowrońskim, M.Urbaniakiem, J.Walaskiem, J.Ptaszynem Wróblewskim, P.Zdzitowieckim i wielu innymi wykonawcami.

Nagrał powyżej 300 płyt dla Polskich Nagrań, Muzy i in. wydawnictw płytowych oraz dla Polonii w Stanach Zjednoczonych, które doczekały się wielu wznowień. Nagrania radiowe i płytowe muzyki rozrywkowej stanowią ważną pozycję w dorobku artysty.

W 2004 roku powstała Fundacja im. Edwarda Eberharda Czernego, która zajmuje się wydawaniem dzieł swego patrona, koncertami monograficznymi, archiwizacją oraz rozpowszechnianiem i popularyzacją dorobku twórczego artysty.Od 2005 roku odbywa się Zabrzański Festiwal Orkiestr im. Edwarda Eberharda Czernego. W 2007 roku Edward Czerny został wyróżniony tytułem Wybitnego Zabrzanina.

Prace naukowe: rozprawa doktorska Edward Czerny jako prekursor polskiej, jazzowej muzyki orkiestrowej w 2 połowie XX wieku, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy (2016); prace dyplomowe: Język muzyczny Edwarda Czernego jako twórcy polskiej powojennej muzyki rozrywkowej, Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach (2010), Edward Czerny jako kreator muzyki rozrywkowej w powojennej Polsce, Instytut Jazzu i Muzyki Estradowej PWSZ w Nysie (2017).

W bieżącym roku przypada 100. rocznica urodzin artysty. Z okazji tego jubileuszu koncerty muzyki Edwarda Czernego odbywają się przez cały rok 2017 w filharmoniach, akademiach muzycznych, studiach radiowych i innych instytucjach kultury. Teatr Nowy w Zabrzu wystąpił z premierą jedynej bajki muzycznej kompozytora O krasnoludkach i sierotce Marysi wg M. Konopnickiej (reż. Henryk Adamek). Przygotowano wystawy, prelekcje, audycje radiowe i telewizyjne związane z osobą Edwarda Czernego oraz spotkania wspomnieniowe z rodziną w ramach Towarzystwa Miłośników Muzyki Edwarda Czernego.

Charakterystyczną cechą twórczości Edwarda Czernego jest połączenie orkiestry symfonicznej i big bandu, które, traktowane równorzędnie, służy do realizowania, właściwego dla swingu, metrorytmicznego przebiegu. Stworzone przez kompozytora rozpoznawalne brzmienie własnej orkiestry i indywidualny styl aranżowania na skład symfoniczny, dęty, big band, a także ich różnorakie połączenia, wpłynęły na rozwój polskiej muzyki rozrywkowej lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych oraz na kierunek jej dalszych przemian.

Koncerty z cyklu W hołdzie Edwardowi Czernemu, nawiązują do tradycji koncertów sylwestrowo-noworocznych z drugiej połowy lat pięćdziesiątych, zapoczątkowanej przez Edwarda Czernego w Filharmonii Narodowej, w których stałe miejsce zajęła polska koncertowa muzyka rozrywkowa. Edward Czerny dyrygował orkiestrą symfoniczną i własnym big bandem autorskie kompozycji i parafrazy, z nieodłącznymi elementami swingu oraz jazzowych improwizacji, wprowadzając w ten sposób polską symfoniczną muzykę rozrywkową i jazzową do sal filharmonicznych.

Ideą, rozpoczętego w 2004 roku, cyklu W hołdzie Edwardowi Czernemu jest udział w nim najlepszych orkiestr i wybitnych solistów, wykonujących utwory Edwarda Eberharda Czernego tworzone dla największych gwiazd polskiej sceny operowej, operetkowej, piosenkarzy i solistów jazzowych.

Dobór tytułów tego repertuaru, a także formułę stylistyczną własnych kompozycji i opracowań twórczych, pisanych przez ponad cztery dekady ubiegłego stulecia dla symfonicznych orkiestr radiowych i filharmonicznych, dętych i big bandów oraz solistów, kształtował w okresie powojennym Edward Eberhard Czerny.
Koncerty muzyki popularnej, w których wykonywana jest muzyka Edwarda Eberharda Czernego zajmują od przeszło pół wieku stałe miejsce w repertuarach filharmonii oraz innych instytucji kultury w kraju i za granicą.

Dotychczas zrealizowano przeszło 120 koncertów monograficznych z cyklu pt. W hołdzie Edwardowi Czernemu w prawie wszystkich polskich filharmoniach, akademiach muzycznych i innych instytucjach kultury oraz w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutoslawskiego w Warszawie, korzystając z pozostawionego przez Edwarda Czernego dorobku twórczego (podział wg obsady instrumentalnej):

- muzyka klasyczna i rozrywkowa na orkiestrę symfoniczną

- muzyka klasyczna i rozrywkowa na orkiestrę symfoniczną i orkiestrę dętą

- muzyka rozrywkowa na orkiestrę symfoniczną i big band

- muzyka rozrywkowa i jazzowa na big band i orkiestrę smyczkową

-muzyka rozrywkowa na big band

- muzyka jazzowa na big band

Wykonawcy koncertów z cyklu W hołdzie Edwardowi Czernemu:

- Orkiestry symfoniczne polskich filharmonii, Orkiestra Koncertowa Wojska Polskiego im. Stanisława Moniuszki, Orkiestra Reprezentacyjnego Zespołu Wojska Polskiego, Elbląska Orkiestra Kameralna, Big Band Uniwersytetu Muzycznego w Warszawie, Big Band Akademii Muzycznej w Bydgoszczy, Big Band Akademii Muzycznej w Łodzi, Big Band Akademii Muzycznej w Katowicach, Big Band Warsaw Pops, Big Band Z.Namysłowskiego, Eljazz Big Band i in.

Dyrygenci: M.J.Błaszczyk, T.Chmiel, S.Chrzanowski, K.Dębski, J.Deląg, Cz. Grabowski, J.Jarosik, A. Klocek, J.Kosek, M.Moś, M.Niesiołowski, M.Nałęcz Niesiołowski, S.Perłowski, W.Rodek, P.Sułkowski, J.Swoboda, P.Wajrak, T.Wicherek, P.Wijatkowski, J.M.Zarzycki, A.Zubek i in.

Soliści instrumentaliści: K.Bednarczyk, J.Bothur, D.Czernik, J.Delong, M.Dudek G.Hordyjewicz, P.Juryś, W.Lichtański, R.Pujanek, A.Makowicz, H.Miśkiewicz, J.Muniak, G.Nagórski, Z.Namysłowski, Ł.Poprawski, J. Sikala, M.Urbaniak, A.Zalewski, E.Zebro i in.

Soliści wokaliści: O.Bończyk, G.Brodzińska, U.Dudziak, I.Hossa, A.Kubas, A.Serafińska, E.Uryga, R.Bartmiński, D.Stachura, L.Świdzinski, A.Zdunikowski i in.
Tancerze: Pierwsi Soliści Teatru Wielkiego w Warszawie - E.Milewska, S.Basalaew, M.Woitiul i in., Solisci Teatru Muzycznego w Lublinie – B.Kamińska i M.Marzec

Choreografia: E. Głowacka, Z. Rudnicka

Ważniejsze kompozycje i opracowania twórcze

Valse – Impromptu Nr 1 na sekstet smyczkowy (1931)

Valse - Impromptu Nr 2 na kwintet smyczkowy (1931)

Heimatkundliche Ouvertüre na orkiestrę symfoniczną (1932)

Suite Nr 2 na dziesięć instrumentów blaszanych (1933)

Tanz der Wellen - Sinfonisches Bild Nr. 1 (1933)

Walzer – Idyll na saksofon tenorowy i fortepian (1934)

Walzer – Episode na saksofon tenorowy i fortepian (1934)

Zigeuner Werbung - Czárdás na dwoje skrzypiec i fortepian (1934)

Schneeflocken foxtrott - intermezzo na orkiestrę jazzową i kwintet smyczkowy (1936)

Ein bunter Abend uwertura na orkiestrę symfoniczną (1938)

Tippmamsell musical w trzech aktach do tekstu Wilhelma Trzeji (1938)

Englischer Walzer na orkiestrę symfoniczną (1945)

Solo na pięć saksofonów na orkiestrę jazzową (1945)

Polka na cztery klarnety i zespół instrumentalny (1946)

Trzej weseli bracia solo na trzy puzony i zespół instrumentalny (1946)

Fantazja na temat „Traviaty” G.Verdiego na orkiestrę symfoniczną (1947)

Kantylena na temat „Melodii” A. Rubinsteina na orkiestrę symfoniczną (1947)

Lisi bieg polka na cztery klarnety i orkiestrę symfoniczną (1948)

Suita śląska na orkiestrę symfoniczną (1949)

Suita śląska na orkiestrę dętą (1949)

Na trasie W-Z fokstrot – fast na big band (1949)

Tempo, tempo galop na orkiestrę symfoniczną (1951)

O krasnoludkach i sierotce Marysi bajka muzyczna wg Marii Konopnickiej (1953)

Wesoła wiadomość fokstrot na orkiestrę symfoniczną i big band (1954)

Emanuela na saksofon altowy i zespół jazzowy (1954)

Diabelski młyn bebop na big band (1955)

Groteska z fugą na temat „La Cumparsity” G.M. Rodrigueza na orkiestrę symfoniczną (1957)

Molo boogie swing-boogie na big band (1957)

Siup na księżyc komedia muzyczna w 3 aktach, libretto Józef Prutkowski (1957)

Parafraza „Lekiej kawalerii” F.Suppe na orkiestrę symfoniczną i big band (1957)

Parafraza „Marsza florentyńskiego” J.Fučíka na big band (1958)

Suita polskich krakowiaków na orkiestrę symfoniczną (1959)

Appassionata „Oczy czarne” na orkiestrę symfoniczną i big band (1960)

Parafraza na tematy góralskie na orkiestrę symfoniczną (1960)

Parafraza na własny temat na orkiestrę symfoniczną (1961)

Frasquita parafraza według F. Lehára na orkiestrę symfoniczną i big band (1962)

Koncertowa parafraza „François” według A.Karasińskiego na orkiestrę symfoniczną i big band (1965) Kolorowa karuzela fokstrot na big band (1966)

Wariacje na temat „Mein Hut, der hat drei Ecken” na trąbkę i orkiestrę symfoniczną (1967)

Gershwin parafraza części I i II na orkiestrę symfoniczną (1967)

Melodie świata parafraza części I,II i III na orkiestrę symfoniczną (1969)

Melodie, których chętnie słuchamy parafraza na orkiestrę symfoniczną (1969)

Taneczna igraszka „Hora staccato” na orkiestrę symfoniczną i orkiestrę dętą (1971)

Saksofony na huśtawce solo na pięć saksofonów i orkiestrę dętą (1971 )

Fantazja na tematy góralskie na fortepian i orkiestrę symfoniczną (1972 )

Isabella passodoble Z.Kotila, opracowanie na orkiestrę dętą (1972)

Parafraza na temat „Perpetuum Mobile” J.Straussa na wielką orkiestrę dętą (1975)

Kálmán parafraza część I i II na orkiestrę symfoniczną (1978)

Boże coś Polskę Suita dla Jana Pawła II na orkiestrę symfoniczną, orkiestrę dętą i trzy chóry (1979) Enkelin-Suite (Suita dla wnuczki) na orkiestrę symfoniczną (1984)

Englischer Walzer (Walc angielski) na orkiestrę symfoniczną i big band (1991)

Sinfonische Erzählung (Opowieść symfoniczna) (1998)

opracowania arii i piesni na orkiestrę symfoniczną

Zbiór pieśni E. de Curtisa na głos i ork. symf. (O nie zapomnij nnie, Dla ciebie Mario, Spiewaj mi, Wróć do Sorrento, Kocham tak ogromnie i in.) Dwie piesni C.A.Brixio na głos i ork. symf. (Desiderio, Dla ciebie Łucjo) Zbiór pieśni operetkowych na głos i ork. symf. (Pieśń Tasilla z operetki Hrabina Marica E.Kalmana, Pieśń Armanda z operetki Błękitna maska F.Reymonda Pieśń Juana z operetki Clivia N.Dostala i in.), Arie i pieśni wybrane z operetek F.Lehara na głos i ork. symf. (Kraina uśmiechu, Wesoła wdówka, Paganini) i wiele innych (wśród nich: Ave Maria Ch.Gounoda, O sole mio E.Capui, Valencia J.Padilli) i in.

muzyka teatralna i filmowa

Maż pognębiony (Molier), Dom otwarty (M.Balucki), Wesele Figara (Beaumarchais), Igraszki z diabłem (J.Drda), Nie trzeba się zarzekać ( A.Musset), Panna bez posagu (A.N.Ostrowski), Bajka muzyczna O krasnoludkach i sierotce Marysi (M.Konopnicka, reż. Z.Łozińska), Kiss me Kate (S.Spewack, muz. Cole Porter, reż. Jerzy Rakowiecki), Cień (W.Młynarski, reż. K.Dejmek), Między brzegami (reż. W.Lesiewicz), Dzień wielkiej ryby (reż. A.Barański) i in.

piosenki

Boję się twojej miłości (J.Kondratowicz, Z.Zapert), Brazylio, Brazylio (A.Tylczyński), Coś się zaczyna (J.Dumnicka), Gdy ty sie smiejesz (T.Sliwiak), Graj, Sabało (J.Dumnicka), Jak przyjemnie maszerować (Em.Czerny), Już północ (A.Tylczynski), Meine Puppe heißt Marie-Luise (B.Czerny), Moja lala ma na imię Kasia (A.Tylczynski), Moja miłość to Warszawa (J.Dumnicka), Motyle w sweterkach (J.Dumnicka), Nasza miłość ma kolor jesieni (A.Tylczyński,Z.Zapert), Nietrudno zerwać kwiat (W.Skrzypiński), Marzenia dziewcząt (Z.Kaszkur, Z.Zapert), Pójdę wszędzie z tobą (A.Tylczynski), Uczucie stare jak świat (Em.Czerny), Nie trzeba marzeń (W.Skrzypiński), Tango pełne słońca (Em.Czerny) i in.

sygnały

Sygnał Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie,

Sygnał Orkiestry Edwarda Czernego,

Sygnał Orkiestry Tanecznej Polskiego Radia,

Syu Zawodowego Kolejarzy